The economy of enterprise

 
2.4. Корхона тузилмаси ва уни белгиловчи омиллар 
 
Ҳар бир ишлаб чиқариш корхонаси ишлаб чиқариш бўлинмалари, 
бошқарув 
органлари 
ва 
корхона 
ходимларига 
хизмат 
кўрсатувчи 
ташкилотлардан 
иборат 
бўлади. 
Тузилма 
(структура) 
тушунчасини 
корхонанинг таркиби, тузилиши сифатида кўриб чиқиш мумкин. Корхона 
қанчалик йирик бўлса, унинг ишлаб чиқариш тузилмаси шунчалик мураккаб 
бўлади. 
Саноат корхоналарининг умумий ва ишлаб чиқариш тузилмалари 
мавжуд. 
Ишлаб чиқариш бўғинлари, корхона бошқаруви ҳамда ходимларга 
хизмат кўрсатувчи ташкилотлар, уларнинг миқдори, катталиги ва эгаллаб 
турган майдони, ходимларининг сони ва ишлаб чиқариш имкониятлари 
корхонанинг умумий тузилмасини
ифодалайди.
Ишлаб чиқариш тузилмасига асосий, ёрдамчи ва хизмат кўрсатиш 
жараёнлари амалга оширилувчи цех ва участкалар киритилади. 
Ишлаб чиқариш тузилмаси корхона умумий тузилмасининг бир 
қисмидир. У цех, участка ва хизмат кўрсатувчи хўжаликлар шаклидаги ишлаб 
чиқариш бўлинмаларидан иборат бўлади ҳамда уларнинг маҳсулот ишлаб 
чиқариш жараёнидаги ўзаро муносабатларини, меҳнат билан банд бўлган 
ходимлари сони, асбоб-ускуналари қиймати, эгаллаб турган майдони ва 
ҳудудий жойлашувини акс эттиради. 
Асосий цехларда ва ишлаб чиқариш участкаларида ишлаб чиқариш 
жараёнининг асосий – хом ашё ва ярим тайёр маҳсулотларни тайёр маҳсулотга 
айлантириш босқичи ёки маҳсулот, ё унинг бир қисмини тайёрлашнинг бир 
қатор босқичлари амалга оширилади (музлаткичлар цехи). 

---

35 
Ёрдамчи цехлар асосий ишлаб чиқаришни асбоб-ускуналар ва энергия 
билан таъминлайди ҳамда ускуналарни таъмирлаш (таъмирлаш, ускуналар, 
модел цехлари ва бошқалар) вазифаларини бажаради. 
Хизмат кўрсатувчи цех ва хўжаликлар таркибига корхонанинг 
инфратузилмасини (омбор ва транспорт бўлинмалари, уй-жой-коммунал 
хўжалиги, ошхона, санаторий ва ҳоказо)ташкил қилувчи бўлинмалар киради. 
Саноат корхоналари ишлаб чиқариш тузилмасининг уч хил тури мажуд: