The economy of enterprise

Фойдаланилувчи хом ашё турига кўра,
саноат корхоналари қазиб 
чиқарувчи ва қайта ишловчи корхоналарга тақсимланади. 

---

31 
Йил давомида ишлаш муддатига кўра,
корхоналар мавсумий ва йил 
бўйи фаолият юритувчиларга бўлинади. 
Ҳажмига кўра,
корхоналар йирик, микрофирма ва кичик корхоналарга 
тақсимланади. 
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2003 йил 30 августдаги 
«Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1998 йил 9 апрельдаги «Хусусий 
тадбиркорлик, 
кичик 
ва 
ўрта 
бизнесни 
ривожлантиришни 
янада 
рағбатлантириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги Фармонига ўзгартиш ва 
қўшимчалар киритиш ҳақида»ги Фармонига асосан ишлаб чиқариш 
тармоғининг ўртача йиллик ходимлари сони 20 кишигача бўлган ҳамда хизмат 
кўрсатиш ва бошқа ноишлаб чиқариш соҳасидаги ўртача йиллик ходимлари 
сони 10 кишигача бўлган; улгуржи, чакана савдо ва умумий овқатланиш 
соҳасида 5 кишидан ошмаган корхоналар 
микрофирмалар
қаторига 
киритилади. 
Кичик корхона
ҳисобланади: 

енгил ва озиқ-овқат саноати, металга ишлов бериш ва асбобсозлик, 
ёғочни қайта ишлаш, мебел саноати ва қурилиш материаллари саноатида 100 
кишича ишлайдиган; 

машинасозлик, металлургия, ёқилғи-энергетика ва кимё саноати, 
қурилиш, қишлоқ хўжалиги ва бошқа ишлаб чиқариш тармоқларида 50 
кишигача ишлайдиган; 

фан, илмий хизмат кўрсатиш, транспорт, алоқа, хизмат кўрсатиш 
соҳаси (суғурта компанияларидан ташқари), савдо ва умумий овқатланиш 
хамда бошқа ноишлаб чиқариш соҳаларида 25 кишигача ишлайдиган 
корхоналар.
Ихтисослашув даражасига кўра,
корхоналар ихтисослашган, универсал 
ва аралаш корхоналарга бўлинади. Ихтисослашган корхоналар қаторига 
номенклатураси чекланган маҳсулотлар ишлаб чиқарувчи корхоналар, 
универсал корхоналар қаторига турли хил маҳсулот ишлаб чиқарувчи 
корхоналар, аралаш корхоналар таркибига эса ихтисослашган ва универсал 
корхоналар ўртасидаги оралиқ гуруҳни ташкил қилувчи корхоналар 
киритилади. 
Ишлаб чиқариш жараёнини ташкил этиш усулларига
кўра,
корхоналар 
ишлаб чиқаришнинг оқим, партияли ва доналаб ишлаб чиқариш усуллари 
устувор турувчи корхоналарга бўлиниши мумкин. 
Ишлаб чиқаришни механизациялаштириш ва автоматлаштириш 
даражасига кўра,
корхоналар тўлиқ ва қисман автоматлаштирилган ёки 
механизациялаштирилган, қўл-машина ва фақат қўл меҳнатига асосланган 
корхоналарга бўлинади. 
Хусусийлаштириш ва давлат тасарруфидан чиқариш жараёнларини 
кенгайтириш ва чуқурлаштириш мамлакатимизда янги ташкилий-ҳуқуқий 
турдаги - қўшма, ижара, ҳиссадорлик, хусусий, оилавий, кооператив ва бошқа 
корхоналарнинг пайдо бўлишига олиб келди. 
Ўзбекистон Республикаси Конституциясида хусусий мулк мулкчилик 
шаклининг бошқа кўринишлари билан бир қаторда дахлсизлиги ва давлат 

---

32 
томонидан муҳофаза қилиниши белгилаб қўйилган. Янги қонунчилик 
ҳужжатларида янги иқтисодий тушунча - корхонанинг ташкилий-ҳуқуқий 
шакли тушунчаси киритилган. 
Корхоналарнинг қонун ҳужжатлари ва бошқа хўжалик ҳуқуқи 
нормаларида кўзда тутилган мулкчилик шакли, ишлаб чиқарилаётган маҳсулот 
тури ва ҳажми, капиталнинг шаклланиши, турли хил фирмалараро уюшмаларга 
аъзо бўлиш усуллари ва олиб борувчи рақобатчилик курашлари билан фарқ 
қилувчи фаолият тавсифи ва мазмунига боғлиқ бўлган структуравий
тузилишининг усул ва кўринишлари