Texnologiyasi

d =
 0,6 mm
3-rasm.  Norm al  tomchi 
0
‘lchagich.
57
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

o) 
b) 
d)
4-rasm.  0 ‘lchov  asboblari: 
a -   silindrlar,  h -   menzurka, d -   kolba.
Dorilarni  hajmi  bo'yicha  oMchash  bemorlar  tomonidan  uyda  keng 
qo'llaniladigan  usullardan  hisoblanadi.  Bunday  hollarda  bemorlar  shartli 
qabul  qilingan  birliklardan  foydalanadilar,  masalan,  choy  qoshig'i,  desert 
qoshiq, osh qoshig'i,  rumka,  stakan,  shisha.
Tomchilab  ishlatiladigan  dorilarning  miqdorini  aniqlash  uchun 
bemorlar  turli  xil  moslamalardan  foydalanishlari  mumkin:  egilgan  shisha 
naycha,  probkalar  yordamida  tomizish,  jo'mrakli  shishadan  tomizish 
va  hokazo.  Bularning  tomchilari  bir  xil  bo'lmaganidan  DF  tomonidan 
standart  (normal)  tomchi  oMchagich  taklif  etilgan.  Bu  o'lchov  asbobi 
shisha  naychadan  yasalgan  bo‘1ib,  tomchi  tushadigan  teshikning  ichki 
diametri  0,6 mm ga, tashqi  diametri  esa  3mm  ga teng.
Odatda  I  ml  distillangan  suv  (20°da)  normal  o‘lchov  asbobida 
oMchanganda  20  tomchiga  teng  bo‘ladi,  ya'ni  I  tomchi  suvning  og'irtigi 
0,05  g ga teng.
DFda  normal  oMchov  asbobini  ko‘zda  tutgan  holda  bir  qancha 
suyuqliklar uchun maxsus  tomchilar jadvali  keltirilgan.
Standart  oMchov  pipetkasi  dorixonalarda  doimo  ham  boMavermagan- 
ligi  sababli,  odatda  empirik  oMchov  pipetkasidan  foydalaniladi  Buning 
uchun  tanlangan  pipetka  orqali  20  tomchi  suyuqlik  olinib  tortiladi  va  bu 
operatsiyani  5  marta takrorlab o'rtacha  miqdor belgilanadi.
Dorixonalarda  suyuqliklami  oMchash  uchun  kalibrlangan  shishadan 
yasalgan  har  xil  oMchov  asboblaridan  foydalaniladi:  silindrlar,  menzur- 
kalar,  oMchov  kolbalari,  buretkalar va pipetkalar.
58
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

0 ‘lchov  asboblari  bilan  muomala  qilish  va  ularni  ishlatish  haqida 
DFning  maxsus  ilova  qismida  to'liq  ma'lumotlar kcltirilgan.
Shuni  eslatib  o'tish  zarurki,  quruq  va  yelimshak  suyuqliklar  hamda 
satmoqli  suyuqiklar  (masalan,  sharbatlar,  moylar,  glitserin,  xloroform 
va  hokazolar)  bilan  ishlaganda  ularni  o'lchamay,  balki  tortib  olish  yoki 
bunda maxsus  kalibrlangan  o'lchov asboblaridangina  foydalanish  kerak.
Suyuqliklarni  o‘Ichashda  o‘lchov  asboblari  tik  turishi,  suyuqlikning 
past-balandligi  darajasi  esa  ko‘z  darajasiga  teng  boMishi  kerak.  Rangli 
suyuqliklarni  o'lchashda  suyuqlik  sathini  o'lchov  asbobining  pastki 
mcniskidan  hisoblash  maqsadga muvofiqdir.
O'Ichov  asboblaridan  foydalanishda  o‘tirib  ishlash  kerak.  Ularni 
ishlatishdan  oldin  tozaligiga  e'tibor  qilish  lozim.  O lchov  asboblarintng 
shishadan  qilingan  qismi  sovun  va  soda  yordamida issiq  suv  bilan (70° C) 
yuvilib,  bir necha  marta toza  suvda  chayiladi, undan  keyin  3 -4  soat  1-1,5 
protsentli  xlorid  kislotaga  solib  qo'yiladi,  so'ngra  oldin  toza  suv,  keyin 
distillangan  suvda  chayib,  quritish shkafida  quritiladi.
Odatda,  suvli  eritmalar  uchun  qoMlaniladigan  buretka,  pipetka  va 
boshqa  shisha  idishlarni  5  kunda  1  marta,  damlamalar  uchun  ishla- 
tiladigan  asboblarni  har kuni  spirtli  eritmalar  va nastoykalar  uchun  ishla- 
tiladigan  asboblarni  esa har  10  kunda  I  marta yuvish kerak.
Burctkalarning  normal  ishlashini  ta'minlash  maqsadida jo‘mraklariga 
yozda  lanolin  va  vazelin  (3:  I),  barobar  miqdordagi  parafin  va  vazelin 
aralashmasi;  qishda  esa  parafin  va  vazelin  (1:2)  yoki  lanolin  va  vazelin 
(5:3)  aralashmasi  surtib  turiladi  (teshiklarga  tegizilmaydi).  Jo‘mrak 
uchini  kristallanib qolgan tuzlardan  har kuni  tozalab turish  kcrak.