|
29-rasm. Sharcha quyish qolipi.
30-rasm. Tayoqchalarni quyish qolipi.
tayoqcha tarkibiga kiruvchi moddalar asosida eritilsa, bunda bu jarayonda
quyiladigan moddalar oz-moz isitilgan holda quyiladi va oxirida
sovitiladi.
Tarkibga kiruvchi moddalar asosda erimasa solishtirma og‘irligi har
xil bo‘lishi natijasida yaxshi aralashmaydi, unda modda taqsimlanishi
har xil bo'lib ta'sir doirasi ham buzilish xavfi tug'iladi. Bunday hollarni
oldini olish maqsadida quyidagilarga e'tibor berish kerak:
1. Eritilgan asosni konsistensiyasi quyuq boMishi kerak.
2. Massani qoliplarga quyishni tezlik bilan bajarish kerak.
3. Quyilgan formalar tez sovitilishi kerak.
Quyish usulida gidrofob asoslarda shamchalar tayyorlash uchun
kerakli miqdordagi dori modda va asos tortib olinadi. Shamcha asosini
maxsus cho‘michda yoki chinni kosachada suv hammomida 40-45°C
haroratda eritib olinadi. Erigan asosga yaxshi maydalangan dori modda
qo'shib shisha tayoqcha yordamida aralashtiriladi. Ko'pincha aralashtirish
jarayonida ko‘plab havo pufakchalari kirib qoladi. Shunday paytda
aralashtirishni to'xtatib, qorishmani suv hammomida biroz qizdirib olish
kerak boiadi. Idishdagi qorishma biroz sovigach, quyuqlasha boradi
va harorat 37-40°C boiganda uni qoliplarga quyish mumkin. Qoliplar
31-rasm. Sham cha quyish qolipi.
265
www.ziyouz.com kutubxonasi
albatta, sovitgichda kamida bir soat tutib turilgan bo'lishi kcrak. Maxsus
voronka yordamida qorishma qolipga quyiladi. Shamchalar qolipdan
yaxshi ajralishi uchun qolip uyalarini oldindan vazelin moyi yoki
sovunli spirt bilan artish kerak. Shamchalar to'liq qotguncha sovitgichda
(taxminan 20-30 daqiqa) saqlanadi. Tayyor shamchalar yuqorida aytib
o'tilgan tartibda jihozlanadi.
Shamchalarni quyish usulida tayyorlashda kerakli asos miqdorini
oldindan hisoblab topish kerak. Ma'lumki, qolip uyasining hajmi kakao
moyi sig‘imini ko'rsatadi. Masalan, qolip uyasining hajmi 3 g bo'lsa,
u holda shu qolipda kakao moyidan quyib tayyorlangan shamchalar
og'irligi 3 g bo'ladi deb tushuniladi. Dori modda ma'lum bir hajmni
egallashini hisobga olgan holda, asos miqdorini biroz kamaytirib olishga
to‘g‘ri keladi. Aks holda qolipga qorishmani quyish vaqtida uning bir
qismi ortib qoladi va natijada shamchalar tarkibidagi dori modda miqdori
kam bo'lib qoladi (dozasi kamayadi). Demak, asosning kerakli miqdorini
aniq bilish uchun dori modda qancha u hajmni egallashini topish kerak.
Runing uchun o‘rin olish koeffitsiyenti (K J yoki teskari o‘rin olish
koeffitsiyenti (1/Ku) foydalaniladi.
0 ‘rin olish koeffitsiyenti 1 g kakao moyi cgallagan hajmga qancha
miqdor modda sig‘ishini ko'rsatuvchi ko‘rsatkichdir. T eskari o‘rin
olish koeffitsiyenti esa, 1 g dori modda cgallagan hajmga qancha
miqdor kakao moyi to‘g‘ri kelishini ko'rsatadi. Kcrakli asos miqdorini
hisoblab topishda teskari o‘rin olish koeffitsiyentidan foydalanish ancha
osonroqdir. Amaliyotda keng qoMlanilayotgan dori moddalar uchun K t va
1/Kutajriba yo'li bilan hisoblab topilgan va maxsus jadvallarda keltirilgan.
Masalan, kseroform uchun 1/Ku = 0,21. Bu dcgani lg kseroform egallagan
hajmiga 0,21 kakao moyi to‘g‘ri kcladi. Agar shamcha tarkibidagi dori
modda miqdori umumiy og‘irlikning 5% idan kam boMsa, u holda Ku va
l/K u dan foydalanilmasa ham bo'ladi.
SHAM CHALARNl QUYISH
Rp:
Dermatoli
lchthyoli 3,0.
O lc a c a o q.s
Ut fiat suppos N 20.
D.S. K uniga I sham chadan ishlatilsin.
266
www.ziyouz.com kutubxonasi
Agar shamchani og'irligi ko'rsatilmagan bo‘lsa, hajmi 3 g kakao
moyiga teng boMgan qolipni tayyorlash kerak. Bunda 54,0 kakao moyidan
olib 3,0 ixtiol va 3,0 dermatolnj aralashtirib massa hosil qilib qoliplarga
quyish - umumiy og‘irlik 60,0 bo'lishiga qaramay, to‘g‘ri bo‘lmaydi,
chunki ixtiol bilan dermatolga nisbatan kakao moyining o‘rin olish
koeffitsiycnti hisobga olinishi kerak va unga nisbatan 3,0 ixtiol va 3,0
dermatol qanday hajmdagi kakao moyining o'rnini cgallashi mumkinligi
hisoblab chiqarilib, so‘ng moyni gramm miqdori hisoblanishi kerak.
Bunday vaqtda kakao moyidan 60,0 - (1,15 + 2,73) = 56,12 gramm
olish kerak.
Pasporti:
Dermatoldan 3,0
Ixtioldan 3,0
Kakao moyidan 56,12.
Shamchalarni tayyorlash uchun metall cho'michga yoki chinni
kosachaga kerakli miqdordagi kakao moyini solib, ehtiyotkorlik bilan
suv hammomida critiladi va unga yaxshilab maydalangan dcrmatol solib,
suspenziya tayyorlanadi, so'ng ixtiol qo‘shib yaxshlab aralashtiriladi.
Hosil bo'lgan massani qoliplarga quyib, sovitgichga shamchalar to'liq
qotguncha qo'yiladi. Tayyor shamchalar yuqorida aytib o'tilgan tartibda
jihozlanadi.
SHARCHALARNI QUYISH
Rp:
C h in in i hydrochloridi 0,2.
A cidi Borici 0,2.
A cidi C itrici 0,02
B utiroli 3,0
M f. globuli vaginalia.
D.t.d. N 10.
S.
Pasporti:
Xinin gidroxlorid 2,0 (1/Ku=0,83)
0,2
x
10
=
2,0
2x0,83 = 1,66
Bor kislota - 2,0 (1/Ku= 0,625)
0,2
x
10
=
2,0
267
www.ziyouz.com kutubxonasi
2x0,625=1,250
Sitrat kislota-0,2
0,02x10=0,2
Sitrat kislotaning miqdori 0,2 g bo'lgani uchun uning 1/Ku si hisobga
olinmasa ham bo'ladi.
Butirol -27,09
30-(l,66+ l,25)= 3 0-2,91 = 27,09 g
Mum=30,0
1 ta sharcha=3,0.
Avvalo, poroshoklarni umumiy qoidaga rioya qilgan holda yaxshilab
czib maydalab, so‘ng eritilgan asos tarkibiga suspenziya holida qo‘shiladi,
yaxshilab aralashtirib bir xil me'yorlab, tarqalgan massani oldindan
sovitib, sovunli spirt bilan artilgan qolipga quyiladi va sovuq yerga
qo'yiladi. 10-12 daqiqadan so‘ng qoliplar ochilib, undagi shamchalar
ajratilib, har biri alohida mumli qog'ozga o'ralib, jihozlab bcriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
