Texnologiyasi

 
2.2.
 
IPAKNI TABIIU RANGLARGA 
BO’YASH TEXNOLOGIYASI 
XIX asrning oxiri, XX asr boshlarida O’zbek kahtalarida rang berish tubdan 
o’zgardi. Ilgari Ipaklar analin bilan bo’yalgandan so’ng, ularninig nafisligi, jozibasi 
pasaydi, dag’al va yoqimsiz bo’lib qoldi. Kashtachilikda ipak iplar tabiiy bo’yoqlarda 
buyab tikilgandan so’ng, avvalo, badiiy bezak san’atining umr boqiyligi ancha osdi, 
avloddan-avlodga meros bo’lib qolish, bir necha yuz yillar holatini saqlab qolish 
xususiyati kuchaydi. Tabiiy bo’yoqlarga bo’yalgan ipak iplari quyosh nuri, tabiat 
injiqliklari, tashqi muhit ta’sirlariga ancha pishiq va mustahkamdir. Tabiiy 
bo’yoqlarga bo’yalgan, ipak iplaridan tayyorlangan goh katta so’zanalar, goh kichik 
hajmdagi kashtachilik namunalari insonda ijobiy ta’sir uyg’otadi.
Ipak iplarni tabiiy yo’llar bilan bo’yash usuli: 
10-15 litr suv olinadigan qozonga 1 kg ishqor (saksovul, sho’ra, g’o’zapoya 
kuli) doka xaltachaga solinib, qozonga tashlanadi va suv 5-10 minut qaynatiladi. Ipak 
iplar kalavasi maxsus ishqorlangan 2 ta yog’och tayoqlarga joylashtirilib, qozonga 
solinadi va goh-gohida ular aylantirilib turiladi va kalavalar 30-40 minut qaynatiladi. 
Qaynatilgan ipak ip kalavalari, avval iliq suvda 3-4 marta, so’ngra sovuq suvda 3-4 

---

57 
marta ikki qo’llab, suvda aylantirilib yuviladi va chayiladi. Oxirida yaxshilab suvdan 
silkitib quritiladi. Yumshatilgan ipak iplarini tabiiy bo’yoqlar yordamida bo’yaladi.
Tabiiy bo’yoq tayyorlashda eng muhim o’simliklarning qaysi turidan va 
ularning qanday qismidan bo’yoq olish mumkinligini bilish zarur, bunda quritilgan 
usmadan, piyozning yupqa po’stlog’idan, quritilgan anor po’stlogidan, daraxtlarning 
po’stlog’idan va boshqa o’simliklardan foydalaniladi. Bu jarayonning oz’ siru-
asnolari va bosqichlari mavjud.