Texnologiyasi

«Muammoli vaziyat» metodining kamchiliklari:
 

 
 talabalarda yuqori motivatsiya talab etiladi; 

 
 qo’yilgan muammo talabalarning bilim darajasiga mos kelishi kerak; 

 
 ko’p vaqt talab etiladi. 
Masalan quyidagi savol berish mumkin – yuqori mustahkam  betonlar uchun  
to’ldiruvchilarning qaysi turi qo’llaniladi (chaqiq toshmi yoki shag’al)? 
5. «Aqliy xujum» metodi 
«Aqliy xujum» Amerika olimlari tomonidan ishlab chiqilishi ehtirof etilsa-
da, bu metod mualliflari bizning ajdodlarimizdir. Xali Amerika kashf etilmagan bir 
davrda o’z aql mashhalasi bilan dunyoni yoritgan qomusiy olimlarimizni (Axmad 
al  Farg’oniy,  Abu  Nasr  Forobiy,  Ibn  Sino,  Beruniy  va  boshqalar)  olasizmi,  yoki 
yetti  iqlimni  zabt  etgan  shoxu  sultonlarimizni  olasizmi,  ular  o’z  muammolarini 
yechishda  ana  shu  metoddan  keng  foydalanishgan.  Bobokolonlarimiz  bu  metodni 
boshqacha nomlashgan, yahni: «kengash», «mashvarat», «maslaxat» deb atashgan. 

---

184 
 
Misol  uchun,  Sohibqiron  Amir  Temur  saltanat  oldida  turgan  muammolarni 
yechishda  mashvarat  chaqiribbarcha  saroy  axlining,  vaziru-ulamolarning, 
farzandlarining  fikrlarini  diqqat  bilan  eshitgan  va  ular  asosida  yagona  xukm 
chiqargan.  Bu  xolatlar  ko’proq  xarbiy  yurish  oldidan  chaqirilgan  mashvaratlarda 
namoyon bo’ladi.   
Bugun ana shular haqida o’yga tolib, «g’arb sharqdan o’rgangan»ligiga yana 
bir karra ishonch xosil qilamiz.Aqliy xujum-g’oyalarni generatsiya (ishlab chiqish) 
qilish  metodidir.  «Aqliy  xujum»  metodi  biror  muammoni  yechishda  talabalar 
tomonidan  bildirilgan  erkin  fikr  va  mulohazalarni  to’plab,  ular  orqali  ma’lum  bir 
yechimga  kelinadigan  eng  samarali  metoddir.  Aqliy  xujum  metodining  yozma  va 
og’zaki  shakllari  mavjud.  Og’zaki  shaklida  pedagog  tomonidan  berilgan  savolga 
-talabalarning  har  biri  o’z  fikrini  og’zaki  bildiradi.  Talabalar  o’z  javoblarini  aniq 
va qisqa tarzda bayon etadilar. Yozma shaklida esa berilgan savolga talabalar o’z 
javoblarini  qog’oz  kartochkalarga  qisqa  va  barchaga  ko’rinarli  tarzda  yozadilar. 
Javoblar 
doskaga 
(magnitlar 
yordamida) 
yoki  «pinbord»  doskasiga  
mahkamlanadi.  «Aqliy  xujum»  metodining  yozma  shaklida  javoblarni  ma’lum 
belgilar  bo’yicha  guruhlab  chiqish  imkoniyati  mavjuddir.  Ushbu  metod  turi  va 
ijobiy qo’llanilganda shaxsni erkin, ijodiy va nostandart fikrlashga o’rgatadi. 
Aqliy  xujum  metodidan  foydalanilganda  talabalarning  barchasini  jalb  etish 
imkoniyati  bo’ladi,  shu  jumladan,  talabalarda  muloqot  qilish  va  munozara  olib 
borish  madaniyati  shakllanadi.  Talabalarda  o’z  fikrini  faqat  og’zaki  emas,  balki 
yozma ravishda bayon etish mahorati, mantiqiy va tizimli fikr yuritish ko’nikmasi 
rivojlanadi.  Bildirilgan  fikrlarning  baholanmasligi  talabalarda  turli  g’oyalar 
shakllanishiga  olib  keladi.  Bu  metod  talabalarda  ijodiy  tafakkurni  rivojlantirish 
uchun xizmat qiladi. 
«Aqliy  xujum»  metodi  pedagog  tomonidan  qo’yilgan  maqsadga  qarab 
amalga oshiriladi: 
1.
 
Talabalarning  boshlangich  bilimlarini  aniqlash  maqsad  qilib  qo’yilganda, 
bu metod darsning mavzuga kirish qismida amalga oshiriladi. 

---

185 
 
2.
 
Mavzuni takrorlash yoki bir mavzuni keyingi mavzu bilan bog’lash maqsad 
qilib qo’yilganda-yangi mavzuga o’tish qismida amalga oshiriladi. 
3.
 
O’tilgan  mavzuni  mustahkamlash  maqsad  qilib  qo’yilganda-mavzudan  so’ng, 
darsning mustahkamlash qismida amalga oshiriladi.