|
Favqulotdagi zararlar -
Korxona faoliyatida ko‗zda tutilmagan xodisa va
operatsiyalar natijasida kelib chiqqan g‘ayri tabiiy, kutilmagan xarajatlar.
87
To‗g‗ri moddiy sarflar
13-jadval.
№
Sarf moddalar
O‗lcham Baxo
1 o‗lcham
maxsulot uchun
Yillik sarf
miq. so‗m
miq. m.so‗m
1
Xom ashyo va asosiy
materiallar
a) Polietilen F-0120
b) Polietilen F-0220-S
v)
g)
d)
kg
kg
17 500
12 300
250
747
4 375 000
9 188 100
3 000 000
8 964 000
52 500 000
110 257 000
2
Yordamchi materiallar:
a) Superkonsentrat
b)
v)
g)
d)
kg
36 000
3
108 000
36 000
432 000
3
Ishlatiladigan chiqindi (ayriladi)
a)
Polietilen F-0120
b)
Polietilen F-0220-S
v)
Superkonsentrat
kg
kg
kg
17 500
12 300
36 000
0.00003
0.00011
0.000004
-1460.04
65.625
1 378.21
16.2
0.45
1.3446
0.0054
-17 520
787
16 538
194
4
Yoqilg‗i(gaz).
m
3
m
3
kv/soat
289.74
555
228.60
18
4.5
228
5 215.32
2 497.5
52 120.8
216 000
54 000
2 736 000
62 583
29 970
625 449
5
Quvvat sarflari (suv,
el.quvvati).
Jami:
1 o‗lcham maxsulot uchun
13 729 473.58 ∑ Yillik sarf 164 753 682 960
88
Mahsulot ishlab chiqarish tannarxining kalkulyatsiyasi
Yillik ishlab chiqarish xajmi - 12 000 t/y
Maxsulotning kalkulyatsion o‗lchami - 1 tonna
14-jadval.
№
Sarf moddalar
Sarflar qiymati
1 o‗lcham maxsulot
uchun, so‗m
Yillik xajmi, m.
so‘m
1
2
3
4
1. To‗g‗ri moddiy sarflar
13 729 473.58
164 753 682
2. Mexnatga doir to‗g‗ri sarflar, shu
jumladan:
23 064
276 768
a
a)
Ishlab chiqarish ishchilarining ish xaqi
18 600
223 200
b
b)
Sug‗urta ajratmalari (yagona ijtimoiy
to‗lov 24%)
4 464
51 168
3
3.
Materialga doir yondosh sarflar
6 957.44
83 484
4
4.
Mexnatga doir yondosh sarflar
3 936
47 232
5. Asosiy fondlar amortizatsiyasi
4 296
51 552
6. Boshqa (shu jumladan ustama) sarflar
3 804
45 648
Ishlab chiqarish tannarxi
13 767 235
165 206 820
Davr xarajatlari
8 234.58
98 814
Umumiy tannarx
13 771 530
165 258 360
Umumiy sarflar
10 893.44
130 721
Foyda
1 220 235
14 642 820
Maxsulot rentabelligi
13 779 765
165 357 180
Korxonaning ulgurji baxosi
15 000 000
180 000 000
Aksiz
-
Kelishilgan (erkin -sotish) baho, -
aksiz bilan
15 000 000
180 000 000
Kelishilgan (erkin -sotish) baho, - 24
% QQS bilan.
18 600 000
223 200 000
89
ASOSIY IQTISODIY KO‗RSATKICHLAR HISOBI
15-jadval.
№
Ko‗rsatkichlar
O‗lcham
Loyixa bo‗yicha
1
2
3
4
1
Yillik i/ch mahsulot hajmi
a) natural ifoda
tonna
12 000
b) tovar mahsulotining qiymati
ming so‗m
223 200 000
2
1 o‗lcham mahsulotning i/ch
tannarxi (ishlab chiqarish sarflari)
so‗m/o‗lcham
13 767 / kg
3
Yillik mahsulotning tannarxi
ming so‗m
165 206 820
4
Mahsulotning erkin-sotish baxosi
so‗m/o‗lcham
18 600 / kg
5
Yillik foyda
ming so‗m
14 642 820
6
Mahsulot rentabelligi
(samaradorligi %)
%
24
7
1 ishlovchining o‗rtacha-oylik ish
haqi
so‗m
1 180 000
8
1 ishchining o‗rtacha- oylik ish haqi
so‗m
1 050 000
90
TEXNOLOGIK JARAYON
XAMDA DASTGOHLARNI
AVTOMATLASHTIRISH
91
Sanoatning kimyo, oziq-ovqat va boshqa tarmoqlarining amaldagi
korxonalarini zamonaviylashtirish va yangilarini yaratish ishlab chiqarish
jarayonlarini avtomatlashtirishning turli masalalarini hal qilish bilan bog‗liq katta
hajmdagi ishlarni bajarishni ko‗zda tutadi. Avtomatlashtirish tizimlarini ishlab
chiqish va bevosita ishlab chiqarish jarayonlariga joriy qilish – ko‗p bosqichli
jarayondir. Unga ilmiy tadqiqot, loyihalash va montaj – sozlash ishlari,
shuningdek, ishlatish jarayonida avtomatlashtirish tizimlarining ishonchli
ishlashini ta‘minlovchi tadbirlar majmuasi kiradi.
Zamonaviy
ishlab
chiqarishning
ishlab
chiqarish
jarayonlarini
avtomatlashtirishda
hal
qilinadigan
masalalar
mutaxassislardan
turli
avtomatlashtirish asboblarining tuzilish va ishlash prinsiplarini, avtomatik
tizimlarning turli ko‗rinishlari va sinflarini yasash metodlarini bilishni ham,
texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish sohasidagi ishlar bilan birga aniq va bir
qiymatli almashish mumkin bo‗lgan umumiy texnik tilni egallashni ham talab
qiladi. Bu biror texnologik jarayonini avtomatlashtirishning mantiqiy hisoblangan
va texnik jihatdan asoslangan tizimining avtomatlashtirish tizimlarini montaj
qilish, sozlash va ishlatish masalalari bilan shug‗ullanuvchi mutaxassislar uchun
birday tushunarli bo‗ladigan tilda ifodalanishi kerak, demakdir. Bunda barcha
mutaxassislarda
yaratilayotgan
avtomatlashtirish
tizimining
asbob
bilan
ta‘minlanishi, berilgan rostlash qonunlarini amalga oshirish, asboblarni va
avtomatlashtirish vositalarini montaj qilish – usullarini, impulsli va buyruq
liniyalarini va manba liniyalarini o‗tkazish sohasida tushuncha yagona bo‗lishi
kerak.
«Texnologik jarayonlarni nazorat йilish va avtomatlashtirish» texnologik
jarayonlarni odam ishtirokisiz boshqarishi nazariyasi va prinsiplarini o‗z ichiga
oladi. Texnologik jarayonni boshqarish - texnologik jarayonga tasir o‗tkazib uni
belgilangan rejimda ishlashini taminlash demakdir. Boshqarilayotgan ishlab
chiqarish jarayoni ob‘ekt deyiladi. Boshqarishda ishlatilayotgan texnik qurilmalar
majmui va unda ishtirok etayotgan personal ob‘yekt bilan birgalikda boshqarish
sistemasi deyiladi.
92
Boshqarish jarayoni quyidagi funksiyalar yig‗indisidan iborat:
- ishlab chiqarish jarayoni (ob‘yekt) xolati xaqida ma‘lumot olish;
- olingan malumotni qayta ishlash;
- ob‘yektga ko‗rsatma berish.
Texnologik jarayonlarni boshqarish sistemasi odam-operator ishtirokiga
qarab quyidagi boshqarish sistemalariga bo‘linadi:
- qo‗l bilan masofadan boshqarish. Bunda malumotlarni qayta ishlash operator
tomonidan bajariladi.
- avtomatlashtirilgan boshqarish sistemasi. Bunda operator boshqarish
sistemasida faqat aloxida funksiyalar bajaradi.
- avtomatik boshqarish sistemasi. Boshqarish jarayoni odam ishtirokisiz
bajariladi.
Avtomatik sistemalar ichida avtomatik rostlash sistemalari keng tarqalgan.
Avtomatik rostlash sistemalari obektning texnologik parametrlarini belgilangan
qiymatda ushlab turish uchun xizmat qiladi.
Avtomatlashtirish darajasi bo‘yicha: to‘liq bo‘lmagan, kompleks va to‘liq
avtomatlashgan sistemalarga bo‘linadi. Boshqarish algoritmi bo‘yicha:
normallashtiruvchi, dasturli rostlash, kuzatuvchi va mantiqli dasturli boshqarish
sistemalarga bo‘linadi.
Baza elementlar bo‘yicha: elektrikli, gidravlik, pnevmatik va
kombinatsiyalashgan sistemalarga bo‘linadi. Avtomatlashtirish vositalari va
ularning funksiyalari bo‘yicha 4 ta guruhga bo‘linadi:
1. Texnologik ob‘yekt xolati xaqida informatsiya oluvchi vositalar-sezgir
elementlar, ishlab chiqarish registorlari, analizatorlar va boshqalar.
2. Texnologik ob‘yekt xolati xaqidagi informatsiyani o‗zgartkichlar-signal va kod
o‗zgartkichlar, teleo‘lchov va telesignalizatsiya moslamalari.
3. Informatsiyani saqlovchi va qayta ishlovchi, boshqarish signalini vujudga
keltiruvchi priborlar-EHM sistemalari, mikroprotsessorlar, zadatchiklar va
rostlagichlar.
93
4. Boshqarish signalini qabul qiluvchi va ko‗rsatmani bajaruvchi vositalar-
elektrikli, gidravlik, pnevmatik bajaruvchi mexanizmlar.
Asosiy texnologik jarayonlarni belgilovchi parametrlarning xarflar bilan
belgilanishi. [27]
16-jadval.
D-zichlik
E-elektrik signal
V-qovushqoqlik
E-elektr kattalik
P-pnevmatik signal
W-massa
F-sarf
P-bosim
C-signalizatsiya
L-satx balandligi
Q-konsentratsiya
R- registratsiya
M-namlik
T-harorat
G- gidravlik signal
Y-xisoblash qurilmalari va
signal o‗zgartgich
S-tezlik
A-analogli signal
D-diskretli signal
Avtomatlashtirish vositalari va qurilmalari sxemalarda quyidagicha shartli
belgilanadi.
PLC – lokal dasturlovchi mantiqiy controller;
AI – analog signal kirishi;
DO – diskrib signal chiqishi;
SEHM – sanoat elektron hisoblash mashinasi;
I – ko‘rsatish;
R – yozib boorish;
C – boshqarish-rostlash;
S – o‘chirib-yoqish (kontakt);
A – signalizatsiya.
LT – sig‘imli sath signalizatori;
TT – Pt 100 sezgir elementlar, elektr qarshilik termometri;
NS – magnitli yuritgich;
HS – pereklyuchatel;
HL1-HL2 – ogohlantiruvchi lampalar.
94
Do'stlaringiz bilan baham: |
