Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari

4.3. N.323 protokoli 
 
N.323  bu  ularning  barchasi  oddiy  N.323  nomlansada  protokollar 
kompleksi  hisoblanadi  .  ITU-T  N.323  standarti  paketli  tarmoqlar 
bo‗yicha, xususan xizmatlar sifatini (QoS) kafolatlamaydigan Internet va 
Intranet  tarmoqlari  bo‗yicha  chaqiriqlarni  o‗rnatilishini,  tovushli  va 
video trafiklarni uzatilishini ta‘minlash uchun ishlab chiqilgan. U IETF 
guruhi ishlab chiqqan Real-Time Protocol i Real-time Transport Control 
Protocol  (RTP/RTCP)  protokollarni,  shuningdek  G.xxx  turkumdagi 
ITU-T kodeklarni ishlatadi. 
N.323  protokolining  umumiy  ishlatilishi  uchun  to‗rtta  mantiqiy 
ob‘ekt  yoki  komponentlar  talab  qilinadi:  terminal,  shlyuz  (GW), 
darvozabon  (GK)  va  ko‗p  tomonlama  aloqani  boshqarish  bloki  (MCU) 
(4.5-rasm). 
 
 
4.5-rasm. N.323 arxitekturasi 
 

---

 
 
 
 
N.323  protokolining  murakkabligi  shundan  iboratki,  xizmatlarni 
taqdim  etish  uchun  turli  protokollarning  komponentlari  birgalikda 
ishlatilishi  zarur  va  ular  orasida  aniq  chegara  mavjud  emas.  Masalan, 
chaqiriqni 
qayta 
manzillashtirish 
N.450, 
N.225.0 
va 
N.245 
protokollarining  qismlarini  ishlatilishini  talab  qiladi.  Bundan  tashqari, 
N.323  protokoli  o‗sha  bir  funksiyaning  bir  necha  ishlatilish  usullarini 
taqdim  etadi.  Masalan,  N.245  va  N.225.0  protokollarining  uchta  turli 
birgalikda  ishlatilish  usullari  mavjud.  H.323vl  boshlang‗ich  versiyada 
har bir protokol uchun alohida bog‗lanishlar o‗rnatildi. Dastlab N.225.0 
kanali  tashkil  etiladi,  uning  doirasida  ikkita  darvozabon  bog‗lanadi  va 
signalizatsiyaning  ulanishini  o‗rnatilishi  uchun  parametrlar  aniqlanadi. 
Keyin  telefon  bog‗lanishini  o‗rnatilishiga  imkon  beradigan  Q.931 
protokolining  ISDN  soddalashtirilgan  varianti  bo‗yicha  almashinuv 
bo‗lib  o‗tadi.  Keyin  multimediali  sessiya  parametrlarini  (kanalning 
kengligi, kodek turi va boshqalar) nazorat qilish uchun zarur bo‗ladigan 
N.245  uchun  kanal  ochiladi,  va  faqat  bundan  keyin  multimediali 
paketlar  uzatish  kanali  o‗rnatiladi.  Bu  tarmoq  elementlari  orasida 
signalli xabarlarni uzoq almashinuvini talab qiladi. 
N.245  va  N.225.0  protokollarning  birga  ishlatilishining  ikkinchi 
usuli  birinchi  usuldan  N.245  protokol  N.225.0  protokol  orqali 
tunnellashtirilishi bilan farqlanadi. 
Uchinchi  variant  H.323v2  protokoli  versiyasida  Q.931  va  N.245 
protokollarni birlashtiradigan FastStart protsedurasi ko‗rinishida taqdim 
etiladi,  ya‘ni  bog‗lanishga  dastlabki  so‗rovga  bo‗lajak  sessiyaning 
parametrlari  kiritilgan.  FastStart  samaraliroq  bo‗lsada,  N.323  protokoli 
uchta  protseduralardan  istalganini  ishlatilishiga  imkon  beradi,  ularni 
qo‗llanishiga  darvozabon  va  shlyuz  tayyor  bo‗lishi  kerak,  bu  usiz  ham 
nomi bo‗lmagan masalani yanada murakkablashtiradi. 
H.323  protokol  ITU-Tda  ishlab  chiqilganligi  bois,  sezilarli 
harakatlar qo‗shimcha tovushli xizmatlarni aniqlashga sarflandi. Hozirgi 
vaqtda H.323 protokoli ko‗plab tovushli xizmatlarni aniqlaydi 
H.323  protokoli ulardan  ko‗pchiligi keyingi  versiyada  yo‗qotilishi 
kerak bo‗lsada,   o‗zining hozirgi ko‗rinishida qator kamchiliklarga ega. 
Etarlicha 
spetsifik 
texnik 
masalalar, 
masalan, 
bog‗lanishni 
o‗rnatilishining  uzoq  vaqti  aktiv  hal  etilmoqda.  Lekin    umumiyroq 
masalalar,  xususan  protokolning  murakkabligi  muammoliroq.  Bu  holat 
kodni  yozish  va  sozlashning  qiyinchiligi  tufayli  H.323  protokoli 
bazasidagi mahsulotlarni ishlab chiqilishini sustlashtiradi. 

---

 
 
 
 
Nihoyat, H.323 protokoli dastlab lokal tarmoqlar uchun bir darajali 
protokol sifatida aniqlangan va u hozircha foydalanuvchilararo (yoki bir 
darajali)  interfeysdan  farqli  tarmoqlararo  interfeysga  ega  emas  va  o‗ta 
yuklanishlarni  nazorat  qilishni  ta‘minlamaydi.  Telefon  servislarining 
kerakli  ishlashi  va  korporativ  talablarga  rioya  qilish  uchun  aniq 
tarmoqlararo  protokol  zarur  bo‗ladi.  Uning  bo‗lmasligi  xususiy 
tarmoqlar 
hollarida, 
kompyuterdan 
kompyuterga 
tovushli 
qo‗ng‗iroqlarda  va  hatto  ko‗plab  xalqaro  chaqiriqlarda  muammolarni 
hosil  qilmaydi.  Biroq,  agar  operatorlar  butun  davlat  o‗lchamlarida 
xizmatlarni  taqdim  etish  uchun  yoki  telefon  tarmoqlari  orasida 
bog‗lanishlarni  ta‘minlash  uchun  tarmoqni  yaratishni  istashsa,  u  holda 
bu  masala  muhim  ahamiyatga  ega  bo‗ladi.  So‗nggi  vaqtlarda  ko‗plab 
xizmatlar  provayderlar  aynan  aytib  o‗tilgan  sabablarga  ko‗ra  SIP 
foydasiga N.323 dan voz kecha boshlashdi.