Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari

GK — Gatekeeper (darvozabon); 
SG — Signalling Gateway (signallar shlyuzi); 
TG — Trunking Gateway (bog‘lanish liniyalari shlyuzi); 
AG — Access Gateway (ulanish shlyuzi); 
MAK — multiservisli abonentlar konsentratori 
 
MGCP/Megaco/H.248  standarti  protokollarining  ishlashi  asosida 
qurilmalar  kompleksi  alohida  funksional  bloklarga  bo‗lib  chiqilishi 
ko‗zda  tutiladigan  shlyuzlar  dekompozitsiyasi  prinsipi  yotadi. 
Funksional  bloklarni  umumlashtirilgan  holda  quyidagi  tarzda  tavsiflash 
mumkin: 
- transport (media) shlyuzi — Media Gateway (MG), 
- shlyuzni  boshqarish  qurilmasi  —  Media  Gateway  Controller 
(MGC). 

---

 
 
 
 
N.248,  MGCP  protokollariga  muvofiq  chaqiriqlarni  qayta 
ishlashning  butun  intellekti  MGC  kontrollerda  joylashadi,  transport 
shlyuzlari  esa  faqat  undan  keladigan  buyruqlarni  bajaradi.  Bunda 
transport  shlyuzi  har  xil  turlardagi  oqimlar  va  signalli  xabarlarni 
o‗zgartirishning  barcha  funksiyalarini  bajaradi  va  kontrollerga  butun 
signalli  ma‘lumotlarni  uzatadi,  kontroller  uni  qayta  ishlash  bilan 
transport shlyuzining keyingi harakatini aniqlaydigan buyruqni beradi. 
Transport  shlyuzlarining  ishlashini  boshqarish  uchun  MGC 
kontrollerlar, ham paketli tarmoqlardan, ham kanallar kommutatsiyasiga 
asoslangan  telefon  tarmoqlaridan  signalli  ma‘lumotlarni  olishi  va  qayta 
ishlashi  kerak.  Paketli  tarmoqlarda  signalli  ma‘lumotlar  ko‗p  hollarda 
SIP  protokoli  bo‗yicha  yoki  N.323  tavsiyalari  asosida  o‗tkaziladi.  Bu 
protokollar IP-transport ustida ishlaydi, modomiki, MGC kontroller ham 
transport  shlyuzlari  bilan  o‗zaro  bog‗lanishi  uchun  paketli  tarmoqqa                     
(IP-tarmoq)  chiqishga  ega  ekan,  u  holda  MGC  kontrollerda  turli 
standartlardagi    signalli  ma‘lumotlarni  (masalan,  SIP  va  N.323)  olish 
uchun mos interfeyslarga ega bo‗lish etarli bo‗ladi. SHu bilan bir vaqtda 
telefon kanali signalizatsiyasi – umumiy kanalli (OKS № 7, PRI ISDN) 
yoki  ajratilgan  signalar  kanallari  (ASK)  bo‗yicha    kanallarni 
kommutatsiyalash  muhitida  o‗tkaziladi,  ko‗plab  MGC  kontrollerlar  esa 
bu  muhitga  to‗g‗ri  chiqishga  ega  emas,  shuning  uchun  klassik  telefon 
signalizatsiyasini 
etkazish 
uchun 
uni 
paketli 
IP-transportga 
inkapsulyasiyalash zarur bo‗ladi. 
Yuqorida ta‘kidlangan protokollardan tashqari, tez moslashuvchan 
kommutatorlarda  IP-tarmoq  bo‗yicha  OKS  №7  signallarini  uzatish 
uchun  BICC  protokol  va  IP-tarmoq  bo‗yicha  DSS1  ISDN  signallarini 
uzatish uchun IPDC protokol ishlatiladi. 
BICC  (Bearer  Independent  Call  Control)  protokoli  XEAI-T  da 
1999  yildan  ishlab  chiqilmoqda  va  ikkita  OKS  №7  tarmoqlarni  paketli 
kommutatsiya 
tarmog‗i 
orqali 
ulanishi 
uchun 
ishlatilishiga 
mo‗ljallangan.  Bu  protokolga  mavjud  OKS  №7  signalizatsiya 
protokollari  to‗plamining  yana  bir  nimtizim-foydalanuvchisi  sifatida 
qarash mumkin. 
Aslida  BICC  protokoli  bog‗lanishlarini  boshqarish  xabarlari 
xabarlarni  uzatish  nimtizimi  (MTR)  orqali  tashilishi  mumkin.  Unga 
to‗liq  yangi  protokol  sifatida  qarash  mumkin.  BICC  xabarlari  boshqa 
paketli  tarmoqlar  orqali  ham  tashilishi  mumkin.  Bu  erda  mazmun 
quyidagicha:  agar  foydalanuvchilar  ma‘lumotlari  oqimlarini  tashish 
uchun  boshqa  paketli  tarmoq  yaratilsa,  nima  uchun  ajratilgan 

---

 
 
 
 
signalizatsiya  paketli  tarmog‗ini  saqlash  va  xizmat  ko‗rsatish  kerak? 
BICC  protokolining  bu  multitransportli  qobiliyatiga  undan  ISUPda 
mavjud bo‗lgan protseduralarni tashishga kiradiganlarini olib tashlash va 
ularni  signalizatsiyani  tashish  konvertorida  (signaling  transport 
converter)  joylashtirish  yo‗li  bilan  erishiladi.  Bunda    BICC  protokoli 
signalli ma‘lumotlarni uzatish usuliga bog‗liq bo‗lmay qoladi. 
Qurilmalarni  boshqarish  uchun  Internet-protokol  (IPDC,  Internet 
Protocol  for  Device  Control)  shlyuzlarni  boshqarish  uchun  va  nutqni 
uzatishda  paketli  tarmoqlar  ichida  transport  oqimlarini  tashkil  etish 
uchun  turli    IP-telefoniya  qurilmalari  ishlab  chiqaruvchilari  tomonidan 
ishlatiladi.  Bundan  tashqari,  IPDC  protokol  IP-tarmoq  bo‗yicha 
UFTT/ISDN  signalli  ma‘lumotlarni  o‗tkazish  uchun  xizmat  qiladi 
(masalan,  tez  moslashuvchan  kommutatorning  ishlatilishlaridan  birida 
DSS1  xabar  IPDC  xabarga  o‗zgartiriladi).  IPDC  protokoli  ishlatilishi, 
qurilgan  tarmoq  arxitekturasi  N.248  tavsiyalar  asosidagi  tarmoqdagi 
kabi shlyuzlar dekompozitsiyasi g‗oyasiga asoslanadi. 
Yuqorida  aytib  o‗tilganlardan  shu  narsa  ma‘lum  bo‗ldiki,  tez 
moslashuvchan  kommutator  mutlaqo  turli  arxitekturaga  ega  bo‗lgan 
signalizatsiya  protokollari  bilan  ishlashni  va  4.2-rasmda  ko‗rinib 
turganidek  turli  texnologiyalarga  asoslangan  transport  shlyuzlari  bilan 
o‗zaro 
bog‗lanishni 
―bilishi‖ 
kerak. 
Tez 
moslashuvchan 
kommutatorlardagi  bu  masalalarga  bog‗liq  bo‗lgan  echim,  masalan, 
qurilmaning  apparatlar  qismi  va  dasturiy  yadrosi  orasida  chaqiriqlarni 
qayta  ishlash  va  marshrutlashtirish  funksiyalaridan  o‗zaro  bog‗lanish 
funksiyalarini 
maxsuslashtirilgan 
protokollar 
orqali 
ajratishga 
asoslanishi  mumkin.  Signalizatsiya  va  qurilmalarni  boshqarish 
protokollarining  barcha  xabarlari  chaqiriqlarni  qayta  ishlash  yagona 
dasturiy modelida taqdim etish uchun qulay bo‗lgan yagona ko‗rinishga 
keltiriladi. 
Boshqarish  funksiyalari  va  ma‘lumotlarni  o‗tkazishda  ajratilgan 
arxitektura,  o‗zaro  bog‗langan  vertikal  ochiq  protokollarning  bo‗lishini 
talab qiladi (4.2-rasm). 
4.1-jadvalda 
NGN 
tarmog‗ini  boshqarish  arxitekturasidagi 
protokollarning funksional vazifalari aks ettirilgan. Har bir protokolning 
paydo  bo‗lishida  o‗z  mantig‗i  kuzatiladi.  Masalan,  multimediali 
xizmatlarni ommaviy joriy etilishini ta‘minlash uchun Internet tarmog‗i 
texnologiyalarini monand ishlatadigan protokol qo‗llanilishida sodda va 
qator absolyut yangi ilovalar va xizmatlarni joriy etishga imkon berishi 

---

 
 
 
 
talab 
qilindi. 
SIP-protokol 
o‗zida 
bu 
funksiyalarni 
ideal 
mujassamlantirgan. 
 
 
 
4.2-rasm. Boshqarish funksiyalari va ma‘lumotlarni o‗tkazishda 
ajratilgan arxitektura 
 
 
 
4.3-rasm. NGN tarmog‗ida protokollarning o‗zaro bog‗lanish sxemasi 
 
 
 

---

 
 
 
 
4.1-jadval.  
NGN tarmog‗i chaqiruvlarni boshqarish protokollarining 
funksional vazifalari 
 
Protokol 
NGN 
tarmog‗idagi 
funksiya 
Izoh 
SIP 
Aloqa seansini 
o‗rnatish va 
boshqarish 
IP-tarmoqlar  bo‗yicha  ham  tovushli,  ham  multimediali 
chaqiruvlarni  o‗rnatish  uchun  qo‗llaniladi.  Internetda 
qabul  qilingan  juda  ko‗plab  ishlangan  mexanizmlarni 
ishlatadi  va  N.248  protokoliga  qaraganda  soddaroq 
hisoblanadi.  Terminal  qurilmasi  SIP-agent  dasturiy 
ta‘minotiga  ega.  Intelektuallik  tayanch  tarmog‗idan 
abonent qurilmalariga suriladi. 
SIP-T 
UFTT ISUP 
signalizatsiyani 
SIP-tarmoq orqali 
uzatish 
SIP-tarmog‗i  bo‗yicha  ISU  xabarlarni  ―ochiq‖uzatilishini 
ta‘minlaydigan  SIP  protokolining  maxsus  turi.  Haqiqatda 
SIP-tarmoq  bu  holda  signalizatsiya  tranzit  punkti 
funksiyasini  bajaradi.  Standartlashtirish  bo‗yicha  ishlar 
UFTT da qabul qilingan barcha funksionallikni ta‘minlash 
uchun davom ettirilmoqda. 
N.323 
Aloqa seansini 
o‗rnatish va 
boshqarish 
IP-tarmoq  bo‗yicha  tovushlarni  uzatish  tarmoqlarida  eng 
keng  tarqalgan  protokol.  SIP  protokoliga  qaraganda  qiyin 
o‗lchamlashtiriladigan va kamroq istiqbolli hisoblanadi.  
N.248/ 
Megaso 
Paketli tarmoqda 
ulanish 
shlyuzlarini 
boshqarish 
Eng  istiqbolli  va  ishlab  chiqiladigan  standart.  Potensial 
jihatdan 
turli 
qurilmalarning 
moslashuvchanliklari 
bo‗yicha ancha ko‗p imkoniyatlarni ta‘minlashi kerak. 
MGCP 
Paketli tarmoqda 
ulanish 
shlyuzlarini 
boshqarish 
Bu 
protokoldan 
foydalanishli 
tarmoqlarning 
mavjudligiga  qaramasdan,  uni  rivojlantirish  bo‗yicha 
keyingi  ishlar  protokolning  o‗ziga  xos  tufayli  muammoli 
ko‗rinadi.  
BICC 
Boshqarish 
darajalari va 
ma‘lumotlarni 
o‗tkazish 
ajratilgan 
tarmoqlarda 
chaqiruvlarni 
boshqarish 
Ishlatiladigan o‗tkazish tarmog‗ining turiga (IP, ATM) 
bog‗liq  bo‗lmagan  bog‗lanishni  o‗rnatish  protokoli. 
UfTT/IXKT  (
SSIO)
  to‗liq  xizmatlar  to‗plamini  ishlatadi. 
Nafaqat signalli protseduralar, balki tarmoq arxitekturasini 
tavsiflaydigan  standartlar  komplektiga  ega.  Protokolning 
asosiy  g‗oyasi  paketli  tarmoqlar  ishlatilganida  klassik 
telefoniyaning  barcha  qabul  qilingan  xizmatlarini  to‗liq 
ishlatilishini  ta‘minlash  hisoblanadi.  3GPP  tomonidan  3G 
mobil aloqa tarmoqlari uchun qabul qilingan. 
SIG-
TRAN 
IP-tarmoq 
bo‗yicha 
boshqarish va 
signalizatsiya 
protokollarini 
uzatish 
IP-tarmoq 
bo‗yicha  signalizatsiyaning  ishonchli 
uzatilishini  ta‘minlash  uchun  IETF  taklif  etadigan 
standartlar to‗plami. 
 

---

 
 
 
 
 
Paketli  tarmoqlarda  butun  qator  klassik  telefon  xizmatlarini 
ta‘minlashga 
operatorlarning 
intilishlari 
ISUP 
protokolining 
evolyusiyasi sifatida BICC protokolining paydo bo‗lishiga olib keldi. 
Tabiiyki,  ajratilgan  arxitekturaga  o‗tishda  protokolda  shlyuzlar 
elementlarini  boshqarish  zarurati  vujudga  keladi  va  asosiy  yo‗nalish  
N.248  protokolini  takomillashtirish  bo‗lib  qoldi,  u  SIGTRAN  IETF 
(Megaco  ishchi guruhi) va ITU-T larning birgalikdagi urinishlari orqali 
yaratildi.  SIGTRAN  protokollari  doirasidagi  ishlar  TCP/IP  stekidan 
foydalanilgandagiga 
qaraganda 
signalizatsiya 
ma‘lumotlarini 
ishonchliroq ta‘minlanishi uchun zarur bo‗lib qoldi. 
Shunday  qilib,  qurilmalarning  u  yoki  bu  protokollarini  qo‗llash  
talab  qilinadigan  tarmoq  funksionalligini  ta‘minlash  bilan  to‗g‗ridan-
to‗g‗ri bog‗langan. Quyida NGN protokollari atroflicha yoritilgan.