Texnologiyalari va kommunikasiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent

VI BOB. KUTUBXONALARDA ELEKTRON NASHRLARGA 
OID MUALLIFLIK HUQUQINING AMAL QILINISHI ........... 122
 
6.1.
 
ELEKTRON NASHRLARGA OID MUALLIFLIK 
HUQUQLARI ...................................................................................... 122
 
6.2.
 
MUALLIFLIK HUQUQLARI TOʻGʻRISIDAGI MODEL 
QONUNI .............................................................................................. 128
 
6.3.
 
ELEKTRON NASHRLARDAN FOYDALANISH BOʻYICHA 
SHARTNOMA VA LITSENZION KELISHUV ................................ 135
 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR .......................................... 140
 
GLOSSARIY ...................................................................................... 143
 
ILOVA ................................................................................................ 154
 

---

5 
KIRISH 
Raqamli  texnologiyalardan  foydalangan  holda  mijozlarga  xizmat 
koʻrsatish  kutubxonachilikda  oʻta  dolzarb  masalaga  aylangan. 
Kutubxonalarning  axborot-resurs  markaz  (ARM)  lariga  aylantirilishi 
ham an’anaviy kutubxona xizmatlarining tobora avtomatlashtirilishi va 
an’anaviy qogʻoz koʻrinishidagi hujjatlar oʻrnida elektron resurslarning 
tobora  koʻproq  qoʻllanishi  bilan  bogʻliq  [5].  Endi  ARMda  ishlovchi 
xodimlar raqamli axborotlarga tayangan texnologiyalar va texnikalardan 
oqilona 
foydalanadigan 
mutaxassislarga 
aylanmoqda. 
Raqamli 
axborotlarni  qayta  ishlashga  moʻljallangan  dasturiy  ta’minotdan 
foydalangan holda kutubxona resurslarini yaratishni uddalash va ushbu 
resurslar  asosida  mijozlarga  xizmat  koʻrsatishni  amalga  oshirish  ular 
zimmasidagi  ustuvor  vazifalardir.  Qoʻyilgan  vazifalarni  bajarish 
maqsadida 
kutubxonalar 
va 
arxivlar 
uchun 
tayyorlanadigan 
mutaxassislarga raqamli axborotlar turlari, xususiyatlari va ularni qayta 
ishlab  multimedia  mahsulotlari,  elektron  nashrlar  yaratish,  raqamli 
axborotni  avtomatlashtirilgan  kutubxona  tizimlaridan  va  Internetdan 
qidirish 
va 
foydalanuvchilarga 
(mijozlarga) 
taqdim 
etish, 
kutubxonalarda  xizmat  koʻrsatish  chogʻida  resurslarga  boʻlgan 
mualliflik  huquqlariga  rioya  qilish  haqidagi  bilimlarni  berish  zarur. 
“Raqamli  axborot  xizmati”  fanidan  oʻquv  qoʻllanma  yaratishdan 
koʻzlangan  maqsad  sanab  oʻtilgan  bilimlarni  oʻrganish  uchun  oʻquv 
materiallarini hozirlashdan iborat. 
Mazkur qoʻllanma 6 bob, 19 ta mavzuga ajratilgan.  
Birinchi  bobda  analog  signal,  raqamli  axborot,  raqamlashtirish, 
raqamli  axborot  xizmati  kabi  tushunchalar  haqida  ma’lumotlar 
keltirilgan. 
Ikkinchi  bob  raqamli  axborot  yaratishga  moʻljallangan  texnik 
vositalarning  ishlash  prinsiplari  va  ulardan  foydalanish  haqida 
ma’lumotlar bayoniga bagʻishlangan. 
Uchinchi bobdan raqamli axborotni yaratish va qayta ishlash uchun 
foydanadigan dasturiy ta’minot haqidagi ma’lumotlar oʻrin olgan. 

---

6 
Toʻrtinchi  bob  kutubxonalar  uchun  elektron  oʻquv  nashrlarini 
guruhlarga ajratish va ta’limda foydalanish uchun elektron darsliklarni 
yaratish texnologiyalari bayoniga bagʻishlangan. 
Beshinchi  bobda  avtomatlashtirilgan  kutubxona  tizimlarida  va 
Internet  qidiruv  tizimlarida  hujjatlarni  qidirish  hamda  oʻquvchilarga 
yetkazib berish usullari haqidagi ma’lumotlar jamlangan. 
Oltinchi bobdan kutubxonalarda an’anaviy (qogʻoz koʻrinishidagi) 
asarlarga va elektron nashrlarga oid mualliflik huquqining amal qilinishi 
borasidagi bilimlar oʻrin olgan. 
Oʻquv  qoʻllanmadagi  har  bir  mavzu  uchun  materiallarni  bayon 
etish rejasi, kalit soʻzlar va mavzu oxirida nazorat savollari keltirilgan. 
Mazkur 
“Raqamli  axborot  xizmati”  oʻquv  qoʻllanmasi 
kutubxonashunoslik,  arxivshunoslik  va  axborotlashtirish  yoʻnalishi 
boʻyicha tahsil olayotgan talabalar, magistrlar va pedagog kadrlar uchun 
moʻljallangan. 

---

7