Texnologiyalari va kommunikasiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent

Metkalar.  Metka  antenna  va  integral  sxemadan  tashkil  topgan 
mikrochip hisoblanadi (2.25-rasm).  
 
2.25-rasm. Metka tuzilishi. 
 
Metkalar klassifikatsiyasi: 
• 
Quvvat manbasiga koʻra; 
• 
Ishlash radio chastotasiga koʻra; 
• 
Xotira turiga koʻra; 
• 
Qoʻllanilishiga koʻra. 
Quvvat manbasiga koʻra turlari:  
2.2-jadval 
Metka turi 
Passiv 
Yarim passiv 
Aktiv 
Quvvat manbai 
Skaner vaqtida 
Battereya 
Battereya 
Aloqa 
Faqat javob 
Faqat javob 
Javob/Ishlash 
Maks. masofa 
10m 
>100m 
>100m 
Qiyosiy bahosi 
Past 
Yuqori 
Yuqori 
Qoʻllanilishi 
Kontaktsiz 
kartalar 
Elektron 
bojxona 
tizimlari 
Katta hajmdagi 
jismlar va 
hayvonlar nazorati 

---

38 
 
Chastotasiga koʻra: 
2.3-jadval 
Chastota turi 
Chastotasi 
Passiv oʻqish masofasi 
Quyi chastota (LF) 
120-140 KHz 
10-20 sm 
Yuqori chastota (HF) 
13.56 MHZ 
10-20 sm 
Ultra-yuqori chastota 
(UHF) 
868-928 MHz 
3 m 
Mikrotoʻlqin 
2.45 & 5.8 GHz 
3 m 
Ultra keng polosali (UWB) 
3.1-10.6 GHz 
10 m 
 
Metka xususiyatlari: 
2.4-jadval 
Klass 
Nomi 
Xotira turi 
Quvvat 
manbai 
Funksiyalari 
A 
Oʻgʻirlikni 
oldini olish 
Yoʻq 
Passiv 
Videokuzatuv 
uchun 
B 
Faqat oʻqiluvchi 
EMK 
Faqat oʻqish 
(Read-Only) 
Passiv 
Identifikatsiya 
uchun 
C 
EMK 
Oʻqish/Yozish  Passiv 
Ma’lumotlar 
xisobotlari 
D 
Sensorli 
metkalar 
Oʻqish/Yozish 
Yarim 
passiv 
Sensorlar 
 
RFID skanerlar 
RFID  skaner  metkaga  ma’lumot  yozish  va  oʻqish  qurilmalari 
boʻlib,  metkalarni  toʻlqin  yordamida  quvvatlash  xususiyatiga  ega. 
Ularning asosan 2 xil turi mavjud: 
• 
Statsionar 
• 
Mobil 

---

39 
            
 
2.26-rasm. RFID skanerlar. 
AKMlarda quyidagi RFID qurilmalaridan foydalaniladi: 
1. 
Identifikatsiya darvozasi 
Kitobxonalar uchun oʻtish joyi 120 sm – bu ijtimoiy va ommaviy 
binolarga tashrif buyuruvchilar uchun ruxsat etilgan minimal oʻtish joyi. 
Kutubxonaning  oʻquv  zalidagi  oʻtish  joyi  kengligi  1,2  m  dan  kam 
boʻlmasligi  kerak.  Hujjatlarni  koʻchirilishi  va  oʻgʻirlanigshi  nazoratini 
ta’minlaydi. 
 
2.27-rasm. Identifikatsion darvoza. 
Oʻz faoliyatini «ochiq fond» tartibida tashkil etgan kutubxonalarda 
fondni himoya qilish uchun maxsus RFID eshik oʻrnatilishi kifoya (2.27-
rasm).  Bu  eshik,  kutubxonadan  ruxsatsiz  olib  chiqilayotgan  har  bir 
kitobga nisbatan tovush yoki nurli signal berish orqali e’tibor qaratadi. 
Eshik  kutubxonaning  avtomatizatsiyalashgan  tizimgaga  ulangan  holda 

---

40 
kompyuter ekranida kimning qanday kitob olib chiqayotganligi aks etadi. 
Bunday  holda  fondni  oʻgʻrilashga  qarshi  standart  metkalar  bilan 
ta’minlashga 
hamda 
bunday 
metkalarni 
faolsizlantiruvchi 
va 
faollashtiruvchi  qurilmalarga  ham  hojat  qolmaydi.  Radiochastotali 
metka xotirasidagi sektor oʻgʻirlashga qarshi funksiyani ham bajaradi. 
Amalga oshiriladigan jarayonlar: 

  Kitobxonning karochkasini koʻrib chiqish; 

  Hujjatlarni berish/qaytarib olish; 

  Kitob berish muddatini uzaytirish; 

  Hujjatlar roʻyxati va kvitansiyalar muhri. 
Kitobxonlik biletlari: Shtrix-kod, RFID, MIFARE va EM-Marine. 
Terminallarning ishchi yuzasi balandlik boʻyicha oʻzgarishi barcha 
yoshdagi  kitobxonlar,  ayniqsa  imkoniyati  cheklanganlar  uchun  xizmat 
koʻrsatishga imkon beradi. 
 
2.28-rasm. Xizmat koʻrsatish terminali. 
 
2.