Texnologiyalari

protokol 
server kataloeidagi  resurs joyi
I 
• 
1
http: //phpbook. inlo/cgi-bin/test. php?var 1 =value 1 & var2=value2
t 
I 
t
server manzili 
resurs nomi 
so‘rov
4.1-rasm. 
U R L n i n g   to'liq  shakli.
E n d i  so 'ro v la r  jo 'n a t i s h n i n g   keng  t a rq a lg a n   m e to d l a r i n i   ko'rib 
c h iq a m iz .
4.4.  Metodlar
Y u q o rid a   aytib  o 'tg a n i m iz d e k ,   m ijo z n in g   serverga  istalgan  so'rovi 
m e t o d n i   ko'rsatish  bilan  b o s h la n is h i  kerak.  M e to d   m ijoz  s o 'ro v in in g  
m a q s a d i  h a q id a  x ab a r beradi.  H T T P  p rotokoli j u d a   h a m   k o 'p   m e t o d -  
la rn i  qo'llaydi,  lekin  u la r n i n g   ic h id a n   faqat  uchtasi  k o 'p   q o 'lla n ila d i: 
P O S T ,  G E T   va  H E A D .   G E T   m e to d i  re su rs  so'rovida  U R I   y o r d a m i ­
d a   id entifikatsiya  q ilin g a n   istalgan  m a ’l u m o tn i   olishi  m u m k i n .   A g a r 
U R I   d a stu rg a   k o 'rsa tay o tg an   b o 'ls a,  u n d a   d a s t u r   is h in in g   natijasi 
sifatida  d a s t u r n i n g   m a t n i  e m a s   o'zi  q a y ta d i  (agar  m a t n   d a s t u r   ishi-

---

n in g   natijasi  b o 'lm a sa ).  Q o 's h i m c h a   m a ’l u m o t  so 'ro v n i  qay ta  ishlash 
u c h u n   s o 'r o v n i n g   o'z ig a  q o'yiladi.  G E T   m e t o d i n i   resurs  qismi  m a y ­
d o n id a   q o 'lla y o tg a n   vaqtda  so 'ra lg an   m a ’l u m o t  m o s   ravishda  q aytadi 
(m a s a la n ,  H T M L   m a t n i  hujjati).
G E T   m e t o d i n i n g   h a r  xil  sh akllari  m av ju d   —  s h a rtli  G E T .  Bu  m e -  
t o d   aga r  s h a r t  b ajarilgan  bo'lsa,  so'rov  sarlavhasi  m a y d o n id a   if-M o - 
d if ie d - S in c e  n i n g   m avjudligi  h a q id a  so'rovga javob y u b o rish   kerakligi 
x ab a r  beradi.  A n i q r o q   g a p ira d ig a n   bo'Isak,  re su rs  i f - M o d ifie d - S in c e  
d a   k o 'rsa tilg an   v a q td a n   keyin  o 'z g a rtirilg a n   b o 'lsa,  resurs  m a ydoni 
so'rovga jav o b   kabi  beriladi.
H E A D   m e to d i  h a m   G E T  m e to d ig a   o 'x s h a sh ,  faqat  u  resurs t a n a -  
sini  q a y ta r a d i  va  shartli  analogga  ega  em as.  H E A D   resursi  re su rsd an  
m a ’lu m o t  olish  u c h u n   q o 'lla n ila d i.
P O S T   m e to d i  serverga  re surslar  a n n o ta tsiy a si,  y a n gilikla ri  va 
p o c h ta li  xabarlar,  kerakli  va  k a tta   h a jm d a g i  m a ’lu m o tn i   j o 'n a tis h  
u c h u n   m a ’l u m o tl a r   b azasida  q o 's h im c h a la v   q o 's h is h   u c h u n   y aratil­
gan.  P O S T   m e t o d i d a   G E T   va  H E A D   m e t o d l a r i d a n   farqli  ravishda 
f o r m a la r  m a y d o n i d a n   yoki  b o sh q a  m a n b a d a n   o lin g a n   m a ’lu m o tn i, 
y a ’ni  resurs  t a n a s in i   u za ta d i.
Shu  v aq tg ac h a  biz  faqat  asosiy  t u s h u n c h a l a r   va  n a z a riy a la r  bilan 
ta n is h d ik .  E n d i  u la rn i  am a liy o td a   q o 'l l a s h n i   o 'r g a n a m i z .   Q u y id a   biz 
serverga  q a n d a y   qilib  so'rov  berish  va  u n i n g  jav o b in i  q a y ta   ishlashni 
o 'r g a n a m i z .