Texnologiyalari kafedrasi «hayot faoliyati xavfsizligi»

Havo almashuvini aniqlash.
SHamollatishni loyihalash xonalarda yoki ish 
joylarida havo almashuvini aniqlashdan boshlanadi. Bunda klimatik zona, yilning 
fasli, havo muhitidagi ortiqcha issiqlik, namlik, gazlar, changlar va boshqalar 
hisobga olinadi. 
Agar xonadan bir vaqtda bir necha zararli moddalar ajralib bir yo‘nalishga 
yo‘nalayotgan bulsa umumalmashinuv shamollatish hisobi har bir moddani xavfsiz 
kontsentratsiyagacha tushirish uchun zarur havo hajmlarini umumlashtirish yo‘li 
bilan amalga oshiriladi. 
Agar bir vaqtda xonadan har tomonga yo‘nalgan bir necha zararli moddalar 
ajralayotgan bulsa, havo almashinuvi ularni har biri uchun alohida hisoblanadi va 
so‘ng shamollatishni hisoblashda yuqorida bajarilgan hisoblarni eng katta qiymati 
qabul qilinadi. 
Tabiiy shamollatish.
Sanitar normalarga mos holda barcha xonalar tabiiy 
shamollatish mo‘ljallangan bulishi kerak. Xonada havoning tabiiy harakatlanishi 
havodagi zichliklarning farqiga ko‘ra va tashqi havo bilan ichki havo bosimi 
farqlari hisobiga yuz beradi (9.3.-rasm). 
Tabiiy shamollatish xonalarning chiqarish kanallari, shaxtalari va darchalari 
orqali amalga oshiriladi. Bular o‘z navbatida, xonadan kata hajmdagi havoni 
10.2.-rasm. So‘rish qurilmasi. CHapdagi -to‘g‘ri; o‘ngdagi -
noto‘g‘ri. 

---

76 
chiqarish va unga kiritishni mexanik shamollatkichlarsiz amalga oshiradi va 
bunday tashqari u mexanik shamollatish sistemasidan arzondir. Tabiiy
shamollatish issiq tsexlardan ortiqcha issiqlikni chiqarishning eng yaxshi 
vositasi hisoblanadi.
Bu shamollatishning kamchiligi haroratiga, shamolning kuchi va 
yo‘nalishiga, tabiiy havo almashinishi qurilmalarini ishlash xarakteriga 
ko‘ra tashkillashtirilgan va tashkillashtirilmagan turlarga bo‘linadi. Agar 
shamollatish qurilmalarida havo oqimi yo‘nalishini miqdorini rostlovchi 
moslamalar o‘rnatilgan bulsa, bunday shamollatish sistemasi tashkillashtirilgan deb 
ataladi. 
10.3.-rasm. Havo zichligi har xilligi hisobiga amalga oshadigan havo almashish 
sxemasi. 
Havoning tortish kuchini oshirish maqsadida deflektorlardan foydalaniladi. U 
shamollatish kanallarining yuqori qismiga o‘rnatiladi. Havo oqimi deflektor 
orqali o‘tishi natijasida havo kanallarida siyraklanish hosil buladi va buning 
ta’sirida kanalda havoning tezligi oshadi. 
Tabiiy havo almashinish qurilmalarining ishlashi samaradorligi ulardan 
qanchalik to‘g‘ri foydalanish darajasiga bog‘liq. SHuning uchun tabiiy havo 
almashinish qurilmalarining elementlari o‘rnatilib bulingach, ular sinovdan 
o‘tkazilishi lozim. Buning uchun havo almashinishi ko‘zda tutilgan kanallar va 
tuynuklar ochib qo‘yiladi hamda ularning yuzasi aniqlanadi. Havo o‘tish 
yo‘lining o‘rtasiga anemometr o‘rnatilib, havoning tezligi o‘lchanadi.