Texnologiyalardan foydalanishning pedagogik imkoniyatlari

   Bilimlarini nazorat qilishda test texnologiyasidan foydalanishning  afzalligi 
Yoshlarni tarbiyalash jarayonida ma`naviy-intellektual rivojlantirish sifatlarini 
aniqlashning aniq maqsadi va vazifalari ishlab chiqilgan. 
O`quvchi va talabalarning bilimini, aqliy kamolotlarini nazorat qilish va baholash 
davlat miqyosidagi muhim ahamiyatga egadir. Shu bilan birga, nazorat va baholash 
jarayonini o`quvchi bilimini boyitishga, ular shaxsini rivojlanishiga va tarbiyasiga 
ta`sir ko`rsatadi. 
Bilimlarni nazorat qilishda qo`yilgan ball va baholar o`quvchi va talabada qanday 
taassurotlar qoldirganini, ular o`rtoqlarining o`qishdagi yutuq va kamchiliklariga 
qanday munosabatda bo`lishlarini doim kuzatib borish lozim. O`quvchi va talabalar 
bilimini nazorat qilish va baholash o`quv yili davomida muntazam amalga oshirilishi 
uchun reyting tizimi joriy qilinib, ba`zan, tasodifan tekshirishlarning oldini oladi va 
tartibli, doimiy baholash uchun imkoniyatlar ochib beradi. 
   Nazorat qilish vazifasi o'quvchilarning bilim, ko'nikma va malakalar darajasini 
aniqlash va baholashdan iborat. Bu o'quv materiallari-ni o'rganishning keyingi 
bosqichiga o'tish imkoniyatlarini aniqlashti-radi hamda ta'lim beruvchining o'quv 
metodlarini va usullarini to'g'ri tanlaganini nazorat qiladi. 
O'qitish vazifasi ta'lim oluvchilarning bilimini tekshirishda aniq ko'rinadi. Yangi 
mavzuni mustahkamlash jarayonida yoki uy vazifalarini tekshirishda ta'lim 
oluvchilarning o'tilgan mavzuni takrorlashga, ular uchun tushunarsiz bo'lgan 
ma'lumotlarni bilib olishlariga imkon tug'iladi. Chunki, guruhdagi boshqa ta'lim 
oluvchilar javob berayotgan ta'lim oluvchining fikrini diqqat bilan tinglashadi va 
avval egallagan bilimlarini  mustahkamlab, qo'shimcha  ma'lumotlar  bilan 
boyitishadi. O'rtoqlarining javobla-riga qo'shimcha qilishga yoki yechilmay qolgan 
savollarga javob berishga shaylanish orqali o'rganilgan mavzuni aniqlashtirishga 
harakat qiladi. 

---

Nazoratning  tarbiyaviy  vazifasi  shundan iboratki, ta'lim oluvchilar tekshirishga 
tayyor bo'lish uchun darslarni o'z vaqtida tayyorlay-dilar, bo'sh vaqtlaridan unumli 
foydalanishga harakat qiladilar, inti-zomga o'rganadilar. 
Agar nazoratning o'qitish va tarbiyalash vazifalari to'g'ri amal-ga oshirilsa, 
shaxsning tafakkurini rivojlantirishga,  his-tuyg'ulari  va axloqiy sifatlami 
tarbiyalashga imkon tug'iladi. Bu esa o'z-o'zidan nazoratning rivojlantiruvchi 
vazifasi sanaladi. 
Amaliy mashg'ulotlar, asosan o'zlashtirilgan ilmiy bilimlarni mustahkamlash va   
bilimlarni nazorat qilish, uni amalda qo'llay olish, tegishli ko'nikma va malakalarga 
ega bo'lishni ta'minlashga xizmat qiladi. Odatda mashq qildirish deganda ilmiy 
bilim va ma'lum bir ish-harakatni o'zlashtirish yoki takomillashtirish maqsadida 
rejali ravishda tashkil etilgan takrorlash tushuniladi. 
Test  — biror-bir faoliyatni bajarish uchun ma'lum darajadagi bilimni egallashga 
qaratilgan topshiriqdir. Test to'g'ri bajarilganligini o'lchash va baholash maqsadida 
har bir testga ekspert metodi yorda-mida etalon ishlab chiqiladi. 
Umuman  olganda,  test  so'zi inglizchadan olingan bo'lib, u sinov, tekshirish, 
tadqiqot ma'nolarini bildiradi, ya'ni «sinalayotgan shaxs-ning psixo-
xususiyatlarini, shuningdek,  intellektual rivoji, qobili-yati  va  malakasini 
tekshirishda qo'llaniladigan standart mashqlar», demakdir. Pedagogik va uslubiy 
adabiyotlarni tahlil qilish natijasida didaktik testlar quyidagi ikki guruhga 
ajratiladi: 
• nazariy  bilimlarni  nazorat  qiluvchi,  malaka  va  qobiliyatlarni 
tekshiruvchi o'zlashtirish testlari; 
• real  o'quv  imkoniyatlari  bo'yicha  (Yu.Babanskiy)  diagnostika 
testlari hamda umumiy va maxsus (masalan, mikro yoki makro iqtiso- 
diyot fani va boshqa fanlar bo'yicha) o'qitish testlari. 
1.  Testlarning fanlararo qo’llanish sohasi. 
a) oraliq  nazorat testlarida  mavzular,  boblar bo'yicha bilim va 
o'zlashtirish elementlarini tekshirish; 
b) ko'p  mavzular  bo'yicha  fanlarning  bir-biriga  bog'Hqligini 

---

hisobga  olgan holda  bilim  va  o'zlashtirishning chegaraviy nazorati- 
ni hisobga olish; 
g) butun kurs bo'yicha bilimlarni nazorat qilish (test asosida fanlararo turkum 
testlarni ham yaratish mumkin). 
Bu holatlarning har birida fan topshiriqlarining quyidagi savol-lari har xil 
qo'yiladi: marketing-moliya; menejment; soliqlar kabi integrativ bilimlar va 
hokazo. 
2.  Me'yoriy  test  tuzishning  umumiy  yo'nalishi  bo'yicha  maq- 
sadli  yoki  kriterial  (mezonli)  xarakterdagi  testlarda  yig'ilgan  ballar 
hisob natijalariga ko'ra, bir guruhni boshqa guruh bilan, guruh ichida- 
gilarni esa bir-biri bilan solishtirish mumkin.