6.7.
Hunarmandlar tomonidan eksport va ichki bozor uchun
ishlab chiqarilgan mahsulot
Respublikanuz
kashtacliilik.
zardo'zlik,
kulolchilik.
misgarlik.
kandakorlik, ganehkotlik, yog och o'ym akorligi singari xalq amaliy
san’ati bilan butun dunyoda mashhurdir. Y og'ochga, misga, qog'ozga,
matoga ganchga chizib, o'yib, tirnab, zarb
bilan ishlangan naqsh-u
nigoralar, ularning go'zalligi, nafisligi va ta'sirchanligi kishini o'ziga
maftun etadi Xalq amaliy bezak san’ati an ’analari avloddan avlodga
o tib kelishi bilan birga taraqqivotning yangi sifatiga ega boim oqda,
bu jarayon. ayniqsa. hozirgi qayta qurish davrida yanada yuqori
samaralarga erishuv imkoniyatiga ega bo'lib bormoqda. Binobarin.
amaliy bezak san'atlarini o'rgatish m ashg'ulotlarida xalq ustalari
yaratgan asarlanning beqiyos m a’naviy qiymatlanm nanioyish etish
orqali yosh avlodda estetik didni shakllantirish. ularga zarur bilimlar.
va axloqiy tarbiya, berish, mehnat, ko'nikm a va malakalarim
rivojlantivish, kasb tanlashga ruhiy va amaliy
tayyorlash vazifalari
e ’tiborda turadi. O'zbek amaliy bezak san’ati turlarining ko'pligidan
kelib cluqadigan o'ziga xos ta iim va tarbiya imkonivatlari yaxshi
natijalar beradi. Birinchidan, yakka kishi hech qachon amaliy bezak
san’atining hanima turlarini to iiq o'zlashtira olmaydi. Lekin umumiy
darajada tanishish shaxsning yuqori madaniy darajaga erishuvida zarur
shartdir. Bundan kelib chiqadiki, ushbu san’atlarni o'rgatish ikki xil
shaklda amalga oshirilishi mumkin: umumiy nazariy m a’lumotlarga
ega bo lish yoki biror turini amaliy jihatdan to liq egallash.
Ikkinchidan. har bir murabbiy-usta o'zi cliuqur egallagan san’at
turini
shogirdlariga chuqur o'rgatish bilan cheklanishi mumkin. Uchinchidan.
har turli mahalliy sharoitlardan kelib chiqqan holda ushbu san’atlarning
u yoki bu turi b o ‘yicha m ashg'ulotlar tashkil etishda tanlash uchun keng
lnikoniyatlar mavjud. Lekm har qanday bilim va hunar o'rgatishdaii
asosiy maqsad kelgusi amaliy, zarur vazifalarni hal etishga qaratilishi
lozim. M ashg'ulotlarida o'quvchilar bajaradigan har turli topshiriqlar
ulam ing botanika, biologiya, tarix, adabiyot va boshqa fan sohalaridagi
bilimlaridan foydalanishni taqozo etadi, y a ’ni bu m ashg'ulotlarda
fanlararo bog lanishni hisobga olish zarur.
Bolalikda b o ig an qiziqish bora-bora
bir umrlik kasbga aylanishi
mumkin. Shu bilan birga yoshlikda birorta san’at bilan qiziqib
shug'ullangan b o iib , lekin keyinchalik boshqa kasb egasi b o iib ketish
m
hollari ham m a'lum . Bunda har ikki holda ham san'at olamming kishi
shaxsining takomillashtirishdagi vazifasi yetarlicha bajarilgan deb
hisoblash mumkin. Chunki har ikkala holda ham estetik did \a
m a’daniy darajaning zarur taraqqiyotiga erishiladi.
Shuni unutmaslik kerakki, yaqin o ‘tmishda oV.bek amaliy bezak
san’atining
eng rivojlangan ganchkorlik, naqqoshlik, yog'och, tosh va
suyak oym akorligi, kandakorlik, pichoqchilik, zargarlik, kashtaehilik,
zardo'zlxk,
gilamchilik, kigizchilik, savatchilik, bo vrachilik kabi
turlarining o ‘ziga xos bajarish texnologiyalari, haqiqiy milliy nomlari.
ularga xos atamalar. bu san’atlarga xos maktablar. uslublar hamda shu
sohalarda nom qozongan ustalarning xizmatlari unuta borilib, v o q o lib
ketish xavfi ostida qolgan edi.
Shunday holat hozirgi kunda
san’atkorlar, xalq ustalari. muallimlar va san'at havaskorlari oldiga
amaliy bezak san’atini saqlab qolish. ulanii har tomonlama o'rganish
va rivojlantirish, yosh avlodga san'at sir-asrorlarmi o'rgatish orqali
o'rinbosarlar tayyorlash san’at asarlarini keng ta rg ib qilish orqali
jam oatchilikning estetik didini, madaniy darajasini yanada yuqori
bosqichga ko'tarilishiga erishish vazifalarini qo'yadi. M ustaqillik
tufayli
qadriyatlarimiz tiklandi, hunarmandchtlik qayta rivojlanmoqda.
Bu maqsadlar y o lid a olib boriladigan ishlar xalq ustalari, sanatkorlar
uchun eng qulay shart-sharoitlar yaratish, yoshlaring badiiy ta ’lim
olishlari, san’atlami egallashlarini tashkil etish v a to ‘g ‘ri ilmiy-metodik
yo'nalishda olib borish, san'atkor-pedagoglar tayyorlashni yo'lga
qo‘yish, tegishli ilm i\ tadqiqotlam i olib borishdan iborat bo‘lishi kerak.
Ma lumki. xo jalik ishlarmi yuritish, mahsulot ishlab chiqarish
masalalari bevosita bozor m unosabatlari bilan uzviy bog‘langandir.
Chunki bozordagi talab va taklifni o ‘rganmasdan ishlab chiqariladigan
m ahsulot o ‘z egasini topmasdan, y a ’ni bozorda sotilmasdan to ‘xtab
qoladi. Bu esa xo jalik yoki korxonani iqtisodiy tomondan inqirozga
olib keladi.
Shu jum ladan, bu hoi xalq hunarmandchiligi sohalariga
ham tegishlidir. Hozirgi paytda xalq hunarmandlari ichki bozor va
eksport uchun ko plab turli xil k o ‘rinishdagi m ahsulotlami ishlab
chiqarmoqdalar. Ayniqsa, kundalik ehtiyoj uchun zarur b o ‘lgan idish-
tovoqlar (kulolchilik), kiyim-kechaklar, poyabzallar (tikuvchilik.
to'quvchilik),
gilam
va
boshqa
poyondozlar
(toquvchilik),
o y m ak o rh k va naqqoshlik usullarida ishlangan qutiehalar. stol, stul.
kursi, sandiq, darvoza va shu kabilar xaridorgirligi bilan ajralib turadi.
Yurtimizga tashrif buvurgan chet ellik mehmonlar o ‘z yurtlariga
112
