“texnologiya va uni o’qitish metodikasi” fanidan

Tabiiy material 
– bolalar ijodiyotini rivojlantirish uchun asosiy tayanch 
hisoblanadi. Oʻquvchilarga oʻyinchoq va buyumlar yasashda ulardan qanday 
foydalanishni oʻrgatish zarur. SHu maqsadda tabiiy materiallar burchagi tashkil 
etiladi. Tabiiy materiallar burchagini sinfxonada, uyda tashkil etish mumkin.
Tabiiy materiallardan buyum va oʻyinchoqlarni tayyorlash – qiziqarli, oddiy 
boʻlmagan va juda yoqimli mehnatdir. 
Tabiiy materiallarni toʻplash, saqlash va ularga ishlov berish tabiatshunoslik 
darslarida egallangan bilimlarni qoʻllash hamda ularni mustahkamlash imkonini 
beradi. 
Oʻquvchilar tabiatdagi ekskursiyalar vaqtida turli xil tabiiy materiallar, 
masalan: yongʻoqlar, barglar, shoxchalarni, koʻl, hovuz qirgʻoqlaridan – chiroyli 
toshchalar, chigʻanoqlarni olib kelishadi. Oʻquvchilar tabiiy toʻplash jarayonida 
turli materiallarni teradilar, ushlab koʻradilar, shaklini, rangini, har birining 
xususiyatini oʻrganadilar. Bu esa materiallarning nomini eslab qolishga yordam 
beradi. Masalan, bolalar yongʻoqning yumaloqligini, jigarrang ekanligini, ustki 
qismi gʻadir-budur ekanligini bilib oladilar, choʻchqa yongʻogʻini esa oval shaklda, 
yaltiroq sariq-jigarrang boʻlishini bilib oladilar. 
Tabiat bilan boʻlgan muloqot bolalarning tasavvurini kengaytiradi, diqqat 
bilan kuzatish qobiliyatini shakllantiradi, tabiiy materiallardan buyumlar yaratishda 
idrok va tasavvurning bir butunligini saqlaydi. Buyumlarni yasashda oʻquvchilar 
avval qiynalsalar, keyinchalik, uzluksiz mehnat natijasida bolaning oʻziga ishonch, 

---

132 
aniqlik, qoniqish va xohish kabi sifatlarga ega boʻladi va barmoqlari epchil harakat 
qiladi.
Tabiiy materiallar bilan ishlash bolaning aqliy rivojlanishiga, tafakkuri va 
fikrlash qobiliyatining rivojlanishiga katta ta’sir qiladi. Tabiiy materialdan buyum 
tayyorlash jarayonini kuzatadigan boʻlsak, boshida bolalar namunani koʻrib 
chiqadilar, uning tarkibini, tayyorlash usulini tahlil qiladilar; bu jarayonni 
oʻzlashtirgandan soʻng ish murakkablashadi. Oʻquvchiga tayyorlanadigan 
oʻyinchoqning rasmi yoki foto surati koʻrsatiladi va ular topshiriq yoki oʻzining 
oʻylagan fikri asosida buyumni yasaydilar. 
Oʻyinchoqlarni tabiiy materiallardan tayyorlashning qiziqarliligi bolalarning 
diqqatini rivojlantiradi, uning mustahkamligini oshiradi. Erkin diqqat shakllanadi. 
Masalan, kuchukchani tayyorlashda bolalarga avval uning oyoqchalarini 
mahkamlash joylarini diqqat bilan koʻrib chiqib (ular simmetrik holda turishi, past 
ham, baland ham boʻlmasligi, haqiqiyga oʻxshashi kerak) teshiklarini belgilash, 
boshi va boshqa detallarini mahkamlash joylarini koʻrib chiqish tavsiya etiladi. 
Tabiiy 
materialdan 
qilingan 
buyumlar 
koʻpincha 
bolalarning 
qiziquvchanligini qoniqtiradi. Bu mehnatda har doim yangilik, ijodiy izlanish, 
yanada yuqori natijalarga erishish imkoniyati bor. Oʻyinchoqlarni tayyorlashda 
bolalarni qulay emotsional yoʻnaltirish, mehnatda muloqat quvonchi, chiroyli 
oʻyinchoq yasash jarayonida rohatlanish hissi umumiy rivojlanishi uchun juda 
muhimdir. Tabiiy materiallardan oʻyinchoqlar yasash mehnati bola shaxsining 
rivojlanishiga yordam beradi.
Ushbu mehnat turida oʻz faoliyatini baholash va nazorat qilish sifatini 
shakllantirishning real imkoniyatlari bor. 
Tabiiy materialdan oʻyinchoq yasash mehnati individual va jamoaviy boʻlishi 
mumkin. Kattalar kabi bolalarga ham jamoaviy mehnat ulkan quvonch olib keladi. 
Bu yerda shunisi muhimki, bolalar jamoaviy mehnatning natijasini, foydasini 
tushunishlari kerak.

---

133