|
Gerbariy
ramkalarida
quritish.
Gerbariy
ramkalarida
quritilgan
oʻsimliklarning koʻpchiligi oʻzining tabiiy rangini saqlab qoladi. Bunda oʻsimlik
yumshoq qogʻoz yoki gazeta orasiga solib qoʻyiladi. Har bir varaq qogʻoz va
oʻsimlik oʻrtasiga yana bir necha qavat qogʻoz yoki gazeta qoʻyiladi, chunki
quritilayotgan oʻsimlik oʻzidan namlik chiqaradi. SHundan soʻng papka ikkita
toʻrsimon ramka oʻrtasiga qoʻyilib, ochiq havoga qoʻyiladi. Agarda havo harorati
kechqurun va kechasi juda pasayadigan boʻlsa, oʻsimlik issiq va quruq joyga olib
quritiladi.
Pressda quritish.
Orasiga oʻsimlik solingan qogʻozlar gerbariy papkasi
oʻrniga ikkita faner listlar oʻrtasiga joylanib, ogʻir narsa bostirib qoʻyiladi. Ogʻrilik
pressga qancha oʻsimlik joylashtirilganligiga bogʻliq boʻladi. Mayda nozik
oʻsimliklar kam ogʻirlikni va quritish uchun kamroq vaqtni talab qiladi. 2-3
soatdan soʻng qogʻoz almashtiriladi. Quritish shu usulda davom ettiriladi.
Issiq dazmol bilan quritish.
Issiq dazmol bilan odatda barglar, poyalar,
maysalar quritiladi. Qavat-qavat gazeta yoki yumshoq qogʻoz orasiga oʻsimlikni
qoʻyib, ustidan dazmol yurgiziladi. Soʻngra ustki qavatidagi gazetani olib,
quritilayotgan oʻsimlik shamollatiladi va quruq joyga suriladi, soʻngra gazeta
yopib yana dazmollanadi. Oʻsimlik 2-3 minutda quriydi va u oʻzining tabiiy
127
rangini yoʻqotmaydi. Agarda quritilgan oʻsimlik koʻtarilganda oʻzining tanasini
ushlab tursa, u yaxshi quritilgan hisoblanadi. Agar u sinib maydalanib ketsa,
demak, u ortiqcha quritib yuborilgan hisoblanadi.
Barglar.
Barglar oʻyinchoqlarni yasashda qiziqarli va kerakli qoʻshimcha
material hisoblanadi. Ular turli shakl va ranglarda boʻlishi mumkin. Eman
daraxtlarning yirik barglarini bolalar kemalarga yelkan sifatida ishlatishadi.
Barglardan kapalak qanoatlari, baliq suzgichlarini (bu oʻyinchoqlar gʻudda va
bargdan yasaladi) yasashda qoʻllash mumkin. Barglarni kuzda, ular chiroyli
boʻlganida terish yaxshi. Darsda foydalaniladigan tabiiy materiallar oʻqituvchi
rahbarligida ekskursiya jarayonida toʻplanadi. Ekskursiyani uyushtirishdan oldin
bolalarga boʻlajak ish namunasi koʻrsatiladi. Bolalar uni diqqat bilan koʻrib,
mashgʻulot jarayonida foydalaniladigan tabiiy materiallar, ya’ni bargning shaklini,
daraxt navlarini aniqlaydilar. SHundan soʻng uyushtiriladigan ekskursiya rejasi
toʻziladi. Ekskursiya yoʻnalishi, tabiiy materiallarni toʻplash uchun moʻljallangan
joylar aniqlanadi. Oʻquvchilar e’tiborini va aqliy faoliyatlarini kuzatilayotgan
obektdan mehnat darslarida ishlarni bajarish uchun zarur boʻlgan asosiy muhim
belgilari, elementlari va xususiyatlarini ajratishga, toʻplanayotgan materialni toʻgʻri
baholashga yoʻllaydigan savollar roʻyxati toʻziladi. Daraxtzorga kelganda bolalar
kayfiyati koʻtarilib, ular har narsaga qiziqish bilan qaraydilar, barglar, ularning
ranglari, shakllari bolalarni ajablantiradi. Ular tabiatning butun goʻzalligini, uning
ranglarini, toʻkilgan barglar hidi va ular oʻzining elastiklik xususiyatini
yoʻqotganligini, qattiqlashib, sinuvchan boʻlib qolganligini koʻradilar. Bolalarning
atrof-tabiat bilan zavqlanishlari kamayib borishiga qarab, ularning e’tibori
barglarning shakli, daraxtlar navlariga qaratiladi. Ana shu vaqtda oʻsimliklarda
sodir boʻlayotgan ichki jarayonlar qisqa va tushunarli bayon etib beriladi: oʻsimlik
yangi sharoitlarga moslashib, qish fasliga tayyorgarlik koʻrayotganligi bilan
tanishadilar.
Bolalarning e’tibori atrofda uchib yurgan qushlar, kapalak, ninachilarga,
ularning asosiy belgilariga jalb qilinadi, Uchib yurgan qushlar, ularning toʻzilish
128
formalari haqida, mehnat darslarida qushlar applikatsiyasini tayyorlash uchun
toʻplangan barglar material xizmatini oʻtashi toʻgʻrisida suhbat oʻtkaziladi.
Oʻquvchilar barglarni toʻplar ekanlar, ularning ranglarini, shakllarini
qiyoslashni oʻrganadilar, bu ularning kuzatuvchanligi va diqqat qilish
qobiliyatlarini oʻstirishga yordam beradi. Toʻplangan barglar oldindan tayyorlab
qoʻyilgan daftar varaqlari orasiga qoʻyiladi. SHundan keyin bolalarga barglarning
mehnat mashgʻulotlarigacha rangini yoʻqotmasligi, buralib ketmasligi uchun
qanday ishlov berish kerakligi tushuntiriladi. Har bir ekskursiyada bolalarning
e’tiborini insonning yaratuvchilik mehnatiga albatta jalb etish kerak. Ekskursiya
oxirida
suhbatga
yakun
yasaladi,
ekskursiyada
egallangan
bilimlar
umumlashtiriladi. Bundan tashqari, bolalarga uylarida qushlar tasviri tushirilgan
rasmlarni, suratlarni koʻrish, ularning tanasi va qanotlarining shakliga, rangiga
alohida e’tibor berish topshiriladi.
Bunday uyushtirilgan ekskursiyadan keyingi mashgʻulotda bolalar quritilgan
barglardan qush applikatsiyasini zoʻr ishtiyoq bilan bajaradilar, agar applikatsiyalar
oʻz istaklariga koʻra, oʻzlari toʻplagan materiallardan mustaqil yasash topshirilsa,
qiziqishlari yanada ortadi.
Bunday dars, mashgʻulot quyidagi sxemaga ega boʻladi. Ishni bajarilish
tartibini aniqlash:
1. Predmetning qismlari joylashishini grafik tasvirlash;
2. Predmetning qismlari uchun shakli hamda oʻlchamlari bir xil boʻlgan
barglarni topish;
3. Ularni qogʻozga joylashtirish;
4. Ishning bajarilish texnologiyasi haqida tushuntirib berish;
5. Ishni amaliy bajarish.
Applikatsiyani bajarish boʻyicha mustaqil ish:
1. Shaklni, oʻlcham va boʻyoqlarni toʻgʻri tanlash;
2. Yelimlash ishlarini tartibli bajarish;
3. Detallarning joylashishini toʻgʻri tasvirlash;
129
4. Ish bajarilgan qogʻozning orqasiga barglaridan foydalanilgan daraxt yoki
oʻsimliklarining nomlarini yozish.
Bajarilgan ishning tahlili va baholash:
1. Ish bajarilishida yoʻl qoʻyilgan xato va kamchiliklarni aniqlash;
2. Xato va kamchiliklarni oʻz vaqtida toʻgʻrilash;
3. Namunali, sifatli va chiroyli bajarilgan ishlarni ragʻbatlantirish.
Bargning xususiyatlari va shakllari shunday xilma-xilki, applikatsiyalar
yasashda ulardan asosiy material sifatida ham, yasalgan narsalarga bezak berish
materiali sifatida ham foydalanish mumkin. Bu ishlarni bajarish oʻquvchilarni
estetik didini, tasavvurini oshiradi va ijodiy izlanishi va ijodiy fikrlash
qobiliyatlarini oʻstirishga yordam beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
