|
9-10 MAVZU. Turli xil materiallar bilan ishlash darslarini tashkil etish
metodikasi. Tabiiy materiallar bilan ishlash darslarini tashkil etish
metodikasi.
Reja
:
1. Turli materiallarni toʻplash va ishga tayyorlash amalga oshirish.
2. Tabiiy materiallar toʻplash.
3. Turli materiallar bilan ishlash ahamiyati
Oʻzbekiston tabiiy resurslar, foydali qazilmalar, metall va qorishmalar,
plastmassalar, yogʻochlar va oʻsimliklarga boy oʻlkadir. Respublikamizning bu
tabiiy boyliklari sanoatda, turmushda foydalanadigan xomashyo boʻlishi bilan bir
qatorda mehnat darslarida bajariladigan ishlar uchun kerakli material boʻlib ham
xizmat qiladi. Oʻquvchilarda ilk yoshligidan boshlab ona tabiatga qiziqish va
muhabbatni, undagi goʻzalliklarni koʻra bilishni tarbiyalash kerak. Tabiiy
materiallar bilan ishlash ularni tabiatni kuzatishga majbur qiladi. Kuzatishlar esa
badiiy ijodiy qobiliyatlarni, konstruktorlik gʻoyasini, tushunchalarning aniqligini
uygʻotadi. Turli tabiiy materiallar bilan ishlash, turlicha ishlov berilishini, turli
asboblardan foydalanishni talab qiladi va ularni ishlatish bilim, koʻnikma,
malakalarini beradi. Turli tabiiy materiallarni toʻplash oʻqituvchi qoʻygan
maqsadga bogʻliq boʻladi. Oʻquvchilar koʻrib chiqilgan va batafsil muhokama
qilingan yoki oʻzlari oʻylab topgan tasvir uchun material toʻplaydilar. Yoki
aksincha, avval turli barglarni toʻplab, keyin ishni bajarish tartibini aniqlashlari
mumkin. Tabiiy materiallarni oʻquvchilar dastlab oʻqituvchi rahbarligida sayr
vaqtida toʻplaydilar. Tabiiy materillarni toʻplash jarayonida oʻquvchilar atrofdagi
oʻsimliklar dunyosi, hashoratlar bilan tanishadilar, daraxtlar, gul navlarini,
nomlarini, shakllarini, tabiiy materiallarni qachon va qanday toʻplash va qanday
saqlash lozimligini bilib oladilar. Tabiatni qoʻriqlash va unga ehtiyotkorona
munosabatda boʻlish, uni asrash masalalariga alohida e’tibor berish har bir
oʻquvchining burchidir.
123
Mehnat darslarida tabiiy materiallardan: quritilgan barglar, gullar, poliz
ekinlari – qovun, tarvuz, qovoq urugʻlari, mevalar – olcha, oʻrik, shaftoli danaklari
va shu kabilar, baliq tangalari va qanotlari, joʻxori va makkajoʻxori soʻtalari, paxta
chanogʻi, yongʻoq poʻsti va shu kabilardan keng foydalaniladi.
Tabiiy materiallarni toʻplash, saqlash va ularga ishlov berish tabiatshunoslik
darslarida egallangan bilimlarni qoʻllash hamda ularni mustahkamlash imkonini
beradi. Oʻquvchilar tabiatdagi ekskursiyalar vaqtida turli xil tabiiy materiallar,
masalan: yongʻoqlar, barglar, shoxchalarni, koʻl, hovuz qirgʻoqlaridan – chiroyli
toshchalar, chigʻanoqlarni olib kelishadi. Oʻquvchilar tabiiy toʻplash jarayonida
turli materiallarni teradilar, ushlab koʻradilar, shaklini, rangini, har birining
xususiyatini oʻrganadilar. Bu esa materiallarning nomini eslab qolishga yordam
beradi. Masalan, bolalar yongʻoqning yumaloqligini, jigarrang ekanligini, ustki
qismi gʻadir-budur ekanligini bilib oladilar, choʻchqa yongʻogʻini esa oval shaklda,
yaltiroq sariq-jigarrang boʻlishini bilib oladilar. Tabiat bilan boʻlgan muloqot
bolalarning tasavvurini kengaytiradi, diqqat bilan kuzatish qobiliyatini
shakllantiradi, tabiiy materiallardan buyumlar yaratishda idrok va tasavvurning bir
butunligini saqlaydi.
Buyumlarni yasashda oʻquvchilar avval qiynalsalar, keyinchalik, uzluksiz
mehnat natijasida bolaning oʻziga ishonch, aniqlik, qoniqish va xohish kabi
sifatlarga ega boʻladi va barmoqlari epchil harakat qiladi. Tabiiy materiallar bilan
ishlash bolaning aqliy rivojlanishiga, tafakkuri va fikrlash qobiliyatining
rivojlanishiga katta ta’sir qiladi.
Tabiiy materialdan buyum tayyorlash jarayonini kuzatadigan boʻlsak, boshida
bolalar namunani koʻrib chiqadilar, uning tarkibini, tayyorlash usulini tahlil
qiladilar; bu jarayonni oʻzlash tirgandan soʻng ish murakkablashadi. Oʻquvchiga
tayyorlanadigan oʻyinchoqning rasmi yoki foto surati koʻrsatiladi va ular topshiriq
yoki oʻzining oʻylagan fikri asosida buyumni yasaydilar. Oʻyinchoqlarni tabiiy
materiallardan tayyorlashning qiziqarliligi bolalarning diqqatini rivojlantiradi,
uning mustahkamligini oshiradi.
124
Do'stlaringiz bilan baham: |
