Texnologiya umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik

Bog‘lash usullari
Quloq 
– bu tirnoq uchun mо‘ljallangan indir.
Tirnoq, in va quloqlar nafaqat kvadrat shaklda, balki doira, turli naqsh elementlari 
kо‘rinishida ham ochilishi mumkin (40-rasm, e), (41-rasm).
Dasta bet bog‘lash Bir tirnoqli birikma 
Kо‘p tirnoqli birikma
Porsi usulida 
bog‘lash
Zakrovli 
birikma
“Qaldirg‘och quyruq” 
tirnoqli birikma
39-rasm. 
Duradgorlik birikmalarini bog‘lash usullari namunalari.
Dasta bet
bog‘lash
To‘g‘ri tirnoqli
birikmalar
porsi usulida
bog‘lash
Zakrovli
birikma
“Qaldirg‘och 
quyruq” tirnoqli
birikma
“G” – simon
Tirnoqli
Tirnoqsiz
Dasta bet
“T” – simon
To‘g‘ri
tirnoqli
“Qaldirg‘och
quyruq”li
Bir va ikki
tirnoqli
To‘g‘ri
tirnoqli
Porsi
usuli
Chokli
birikma
Ko‘p
tirnoqli
Bir
tirnoqli
Ko‘p
tirnoqli
Ochiq
tirnoqli
Maxfiy va 
yarim maxfiy
tirnoqli

---

36
36
a) b) d) e)
Tirnoq
Tirnoq
In
In
Quloq
40-rasm. 
Duradgorlik birikmalarini hosil qilish elementlari.
41-rasm.
Turli naqsh elementlari kо‘rinishidagi tirnoqli birikma turlari.
Duradgorlik birikmalari detallarni bir-biriga biriktirishda ularning puxtaligini oshi-
rish uchun yelimlash bilan birga qо‘shimcha yog‘och va qurilish mixlari, burama mix, 
bolt-gayka, shayba, burchaklik, tunuka lenta, changak kabilardan ham foydalanish 
mumkin (42-rasm).
8 – tunuka lenta
1 – yog‘och mix 
turlari
2 – qurilish mix 
turlari
3 – burama mix 
turlari
4 – bolt-gayka 
turlari
5 – shayba turlari
6 – burchaklik turlari
7 – changak
42-rasm. 
Biriktirish va mahkamlash vositalari.
Mustahkamlash uchun savollar
1. Qanday turdagi bog‘lash usullarini bilasiz?
2. Bog‘lash usullari tuzilishiga kо‘ra qanday turlarga bо‘linadi? 
3. Buyum detallarini tayyorlashda eng oddiy va oson bog‘lash usuli qaysi? 
Javo bingizni tushuntirib bering.
4. Biriktirish va mahkamlash vositalariga nimalar kiradi?

---

37
37
2-amaliy mashg‘ulot.
Tо‘g‘ri tirnoqli birikma hosil qilishni о‘rganish.
jihozlar: 
texnologik xarita, о‘lchash va rejalash asboblari, asbob-uskuna 
va moslamalar (arra, randa, iskana, egov, jilvir qog‘oz va boshqalar), yog‘och 
yelimi, xavfsizlik texnikasi qoidalari, namunalar. 
Ishni bajarish tartibi:
Tо‘g‘ri tirnoqli birikma hosil qilish berilgan texnologik xa rita asosida 
amalga oshiriladi. 
Muammoli topshiriq
Duradgorlik birikmalarini bog‘lash usullaridan qaysi biri kertmak usuli deb ham 
ataladi? Nima uchun?
Tо‘g‘ri tirnoqli birikma hosil qilishning texnologik xaritasi
T/r
1
2
3
4
5
Ish 
ketma-ketligi
Ish eskizi
Asboblar
jihoz va 
moslama-
lar
О‘lchov va 
rejalash
Ish
Mos yog‘och tanlash va 
l=20 
cm
uzunlikdagi eni 
a=5 
cm
bо‘lgan brusok 
tayyorlash
Brusokning uzunligini 
rostlash va tomonlarini 
randalash
Tirnoq va quloqlarni 
rejalash
Tirnoq chiqarish va 
quloq ochish
Tirnoq va quloqni 
birlashtirish va 
mustahkamligini 
ta’minlash
chizg‘ich, 
qalam
chizg‘ich, 
gо‘niya, 
qalam
chizg‘ich, 
gо‘niya, 
qalam, 
xatkash
–
–
arra
arra,
randa
arra, 
randa
arra, 
о‘yuvchi 
iskana, 
yog‘och 
tо‘qmoq
arra, 
yо‘nuv-
chi iskana, 
yog‘och 
tо‘qmoq
duradgorlik 
dastgohi
-//-
-//-
-//-
-//-

---

38
38