Texnologiya umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik

Batareyalar va ularning turlari
Batareya 
– bu elektr energiyasi bilan ishlaydigan turli xil qurilmalar uchun quvvat 
manbayidir. 
Batareyalarning eng keng tarqalgan dumaloq (silindrsimon) shakldagi 
5 ta turi 
mavjud: sho‘r, ishqorli, litiyli, kumushli va havo-ruxli (2-rasm).
Nima uchun batareyalarga tushirilgan chiqindi qutisi belgisi ustidan taqiq chizig‘i 
tortib qo‘yilgan bo‘ladi? (3-rasm)
Bu belgi ishlatilgan batareyalarni chiqindi qutilariga tashlash qat’iyan 
taqiqlanishini anglatadi. Chunki o‘zi barmoqdek keladigan bu mitti energiya 
manbalari inson salomatligi va tabiat uchun juda katta zarar yetkazadi.
Bu energiya manbalari kichkina bo‘li-
shiga qaramay, zarari anchagina. Chiqindiga 
tashlangan batareyaning ustki qoplamasi turli 
issiqlik natijasida eriydi va unda saqlanuvchi 
zaharli moddalar “ozodlikka chiqadi”.
Bitta batareya 20 metr kvadrat yer, 400 litr 
suv, 1 ta tipratikan, ikkita daraxt, bir necha 
ming yer qurtini zaharlashga yetadigan kuchga ega.
3-rasm. 
Batareyalarga tushirilgan chiqindi qutisi belgisi.
2-rasm. 
Batareya turlari.
Sho‘r 
batareya
Ishqorli 
batareya
Litiyli 
batareya
Kumushli 
batareya
Havo-ruxli 
batareya
Unutmang!
1. Muddati o‘tgan va foydalanib bo‘lingan batareyalarni chiqindi qutisiga 
tashlash mumkin emas!
2. Batareyalarni og‘izga solishga mutlaqo yo‘l qo‘ymaslik kerak!
3. Ishlatib bo‘lingan batareyalarni utilizatsiya (qayta ishlash) qilish uchun yig‘ib 
topshirish kerak.
20 
m
2

---

204
204
3-§.
GIDRAVLIK UZATMALAR
Elektr energiyani ishlab chiqarishning eng keng tarqalgan usuli bu suv asosida 
olinayotgan energiyadir, ya’ni gidroenergetika. Bu energiyani olishda kо‘plab gidravlik 
uzatmalardan foydalaniladi.
Gidravlika (yunoncha