4-Mavzu:Aloqa va axborotlashtirish sohasida standartlashtirish tizimi. Xalqaro normativ hujjatlarning talablari bilan tanishish. Aloqa va Axborotlashtirish Texnologiyalarini rivojlantirish va tezligini oshirish O`zbekiston Respublikasi ijtimoy-iqtisodiy texnologiyalarini rivojlantirishdagi muhim omillardan biri hisoblanadi. Standartlashtirish ushbu muammoni hal etishda muhim ahamiyatga ega.
- O`zAAA standartlashtirish bo`yicha umumiy ishlarni boshqaradi. Bu yerda standartlashtirish sohasining rivojlanish tizimining asosiy yo`nalishlari belgilanadi, “O`zstandart” davlat agentligi tomonidan o`zaro hamkorlik amalga oshiriladi. Xalqaro standart talablariga mos keladigan normativ hujjatlar bo`yicha tavsiyanomalarni tayyorlash uchun aloqa va axborotlashtirish sohasida standartlashtirish bo`yicha qo`mita tashkil etilgan. Amaldagi standartlarga o`zgartirishlar kiritish va ularni bekor qilish, xalqaro, hududiy, shuningdek xorijiy mamlakatlar va korxonalar standartlaridan foydalangan holda taqdim etilayotgan xizmatlar sifatini oshirish va mijozlar huquqlarini himoya qilish kabi masalalar qo`mita vazifasiga kiradi.
O`zbekiston Aloqa va axborotlashtirish agentligi tarkibidagi fan-texnika va marketing ilmiy tekshirish markazi muammoli ilmiy-texnika va marketing tekshiruvlarini amalga oshiradi, axborot tizimi, texnologiyalari va xizmatlarini tashkil etish, rivojlantirish va mukammallashtirish bo`yicha monitoringlarni o`tkazadi. Axborot tizimi sohasida yagona talablar va normativ, texnik va texnologik talablarni, so`ngi texnologiyalarni tashkil etish, yo`lga qo`yish va foydalanishda qonun va qoidalarni, fan-texnik rivojlanish yutuqlarini ishlab chiqadi.
Xo`jalik subyeklatining texnik siyosati, axborot tarmoqlarining rivojlanishi va ular o`rtasidagi o`zaro aloqa faoliyatlarini tartibga soladigan normativ aktlarni tayyorlaydi.
Fan-texnika va marketing tekshirish markazi qoshidagi standartlashtirishning tayanch tashkiloti aloqa va axborotlashtirish sohasida amalga oshirilayotgan standartlashtirish ishlarini muvofiqlashtiradi. Shu bilan birga aloqaning texnik manbalarini ishlab chiqarish va ishlatishdagi yagona texnik talablar bilan ta`minlash, loyiha standartlarini va boshqa normativ hujjatlarni ishlab chiqarish, ekspertiza qilish va tasdiqlash bilan ham shug`ullanadi. Bundan tashqari ularni yo`lga qo`yish va qayta ko`rib chiqish bo`yicha takliflar va yig`ilishlarni tayyorlaydi, aloqa texnik manbalarini standartlashtirilishining rivojlantirish asosiy yo`nalishlarini belgilab berish ishlarida ishtirok etadi, standartlar va boshqa normativ hujjatlarda, zamonaviy fan-texnika darajasi va O`zbekiston Respublikasining amaldagi qonunchiligida belgilangan ko`rsatgichlar va normalar bilan ta`minlaydi.
- FTMTI, standartlashtirish bo`yicha texnik qo`mita, aloqa va axborotlashtirish sohasidagi xo`jalik subyekti hisoblanib, har yili AAT sohasida normativ-huquqiy bazani mukammallashtirish, yangi qurilma va texnologiyalardan foydalanish talablari va imkoniyatlarini aniqlash, havfsizlik choralari, bo`limlar takliflariga asosan O`zbekiston aloqa va axborotlashtirish agentligini elektrmagnit moslashuvi bilan taminlash maqsadida normativ hujjatlarni qayta ko`rib chiqadi.Takliflar qo`shilishi uchun O`zbekiston aloqa va axborotlashtirish agentligi ekspert kommissiyasi tomonidan ko`rib chiqiladi.
Bunda masalalarning faollik yo`nalishlari, uning aloqa va axborotlashtirish sohasida texnik siyosatining asosiy holatiga muvofiqligi, ishlab chiqilgan standartlarning xalqaro standartlarga muvofiqligiga alohida ahamiyat beriladi.
“Uzinfocom” markazi, “Aloqakonsalting” MChJ, Toshkent Axborot texnologiyalari Universiteti va boshqa tashkilotlar normativ hujjatlarni ishlab chiqarish bo`yicha ijro etuvchi tashkilot hisoblanadi.
- Elektron hujjatlar almashinuvi, davlat boshqaruv organlarida elektron raqamli imzoni yo`lga qo`yish bo`yicha normativ-huquqiy baza tashkil etildi va mukammallashtirdi. Elektron raqamli imzo bo`yicha ishlab chiqilgan milliy standartlar asosida, elektron hukumat (e-government), elektron bank (e-banking), elektron savdo (e-commerce), elektron biznes kabi komplek va mashtabli ilovalarda axborotlar himoyasini ta`minlash uchun kriptografik kompyuter texnologiyalarini faol yo`lga qo`yish boshlandi.
Davlat boshqaruv organlarida ma`lumotlar almashinuvi va ma`lumotlar bazasi turini bir xillashtirish bo`yicha ishlar olib borilmoqda, kriptohimoya, kriptoanaliz, davlat boshqaruv organlari foydalanishi uchun elektron raqamli imzolar uchun standartlar va tizimlar algoritimlari ishlab chiqilmoqda. Elektron raqamli imzo, raqamli uzatish yangi texnologiyalari, AAT va elektron moslashuv sohasida foydalaniladiga termin va so`rlar ishlab chiqilmoqda va standartlarga qabul qilinmoqda.
O`zbekistonda foydalanish uchun zarur aloqa va axborot texnologiyalari sohasidagi birinchi galdagi xalqaro va hududiy standartlar belgilanmoqda. Tizimli ravishda aloqa va axborotlashtirish sohasida, kelajakda ulardan foydalanish haqidagi qarorni qabul qilish maqsadida normativ hujjarlar tekshiruvi alamga oshirilmoqda. Har yili AAT standartlashtirish bo`yicha actual muammolar bo`yicha xalqaro seminarlar tashkil etiladi.
- Xalqaro elektraloqa qo`mitasi, axborot-kommunikatsiya sohasidagi, telekommunikatsiya xizmatlari va tarmoqlarini rivojlantirishda davlat va xususiy sektorlari uchun Birlashgan millatlar tashkiloti va butunjahon koordinatsion markazining muassasi hisoblanadi. Mavjud nizomga ko`ra, O`zbekiston aloqa va axborotlashtirish agentligi, aloqa va axborotlashtirish sohasida HEQ, Butun jahon pochta qo`mitasi va boshqa xalqaro tashkilotlarda mamlakatimizning vakillik organi hisoblanadi. Bo`lim mutaxassislari MDH mamlakatlari aloqa sohasidagi hududiy hamkorlik kommissiya va ishchi guruh ishlarida faol ishtirok etib kelmoqdalar. FTITI Telekommunikatsiyani standartlashtirish Evropa institutining assotsiyalashgan a`zosi va Rossiya Federatsiyasi Elektroaloqa hujjatlar Assotsiatsiyasining a`zosi hisoblanadi.
Bunga ko`ra biz xalqaro va hududiy standartlarga, aloqa va axborotlashtirish sohasidagi xorijiy mamlakatlar milliy standartlarni ko`rib chiqish imkoniyatiga egamiz. Bu o`z navbatida ishlab chiqarish, xizmatlar va ularni yuqori darajada baholashda zamonaviy texnologiyalarni yo`lga qo`yish uchun xizmat qiladi. Mutaxassislarning xalqaro darajadagi ish tajribasi va kasbiy darajasi oshib bormoqda.
Xalqaro normativ huquqiy hujjarlarning yana ham aniq va to`g`riligini ta`minlash jarayonida mutaxassislarimiz ishtiroki katta ahamiyatga ega.
Xalqaro va hududiy standarlarni davlat standartlari kabi qabul qilish jarayonlarini optimallashtirish, AATni standartlashtirish sohasidagi muammolarni hal qilishda, ayniqsa xizmatlar va ular sifatini oshirishga doir normativ hujjatlarni ishlab chiqishda tashkilot mutaxassislar ishlarini faollashtirish AAT sohasida milliy normativ fondni mukammallashtirishning asosiy omili hisoblanadi.
Ish yo`nalishlari va uslublarni tanlashda, jahon telekommunikatsiyasida bo`layotgan o`zgarishlarni hisobga olish zarur. Turli xil infokommunikatsya ilovalarini o`zaroaloqasi, integratsiya va konvergensiya qilish bo`yicha yangi standartlarni tashkil etishda kerakli chora tadbirlarini qo`llash kerak: an`anaviy telekommunikatsiya, televideniya va radiouzatish, kompyuter texnologiyalar, axborot tarmoqlari.
5-Mavzu: O'zbekiston Respublikasining 1993-yil 28-dekabrda qabul qilingan “Mahsulot va xizmatlarni sertifikatlashtirish to`g`risida”gi 1006-XII-sonli Qonuni sharxini o`rganish
