Texnologik jarayonlarni boshqarish va kompyuter tizimlari

2.3 NX CAD dasturida aylanish sirtlarini chizish. Detallarning qo`shimcha qismlarini chizish.
Aylanish sirtlarini chizish. Kеsimni vеktor bo’ylab cho’zish orqali hosil qilingan elеmеntlarni, egri chiziq, qirra, yoq, eskiz yoki egri chiziq elеmеntlarini tanlab hosil qilingan qattiq hamda listli jismlari bilan ishlanadi. Cho’zilish yo’nalishini aniqlanadi. Kеsimdan boshlab o’lchangan cho’zish elеmеnti boshlanishi va oxirini aniqlash mumkin. Tanlangan eskiz tеkisligi, egri chiziq, egri chiziqlar zanjiri va nuqtani eskiz tеkisligiga uning normali bo`yicha proеktsiyalanishiga eskiz topshiriqlari muhitidan chiqishiga, detallarning qo`shimcha qismlarini chizish mumkin.
3.1. SIMENS NX dasturida 2d chizmalarni o’rganish.
Simens NX dasturiga kiramiz va yangi ishchi oyna xosil qilamiz. Quyidagicha oyna hosil bo’ladi.
1 .1-rasm NX CAD ning ishchi oynasi.
Biror chizmani yaratish uchun avvalo qaysi kordinata o ‘qiga chizishni aniqlab olish zarur. Buning uchun NX ishchi oynasida yuqori chap burchagida shketch degan buyruqni ustiga sichqonchani chap tomonini bir marta bosish orqali kordinatalarni qaysi joyiga chizishni aniqlashtib olsak bo’ladi. 1.2-rasm.

1.2-rasm. NX CAD ning ishchi oynasi. Sketch buyrug’i.
Yuqoridagi rasmdagidek xy kordinatani tanlab olamiz. So’nra bizga asosiy kerak bo’ladigan chiziqlarni « Home » dan curve yani chiziqlardan foydalanib chizmani yaratamiz. 1.3-rasmda chiziqning turlari keltirilgan.
1 .3-rasm.
Asosiy buyruqlarni vazifalari quyida keltirilgan:
Profil – bu uzluksiz chiziq bo’lib, tezkor klavyaturada lotin alifbosida Z harfini bosish orqali hosil bo’ladi. Buning vazifasi uzluksiz chiziqlarni chizadi.
Rectangle – bu to’rtburchak shaklini chizadi. Tezkor klavyaturada lotin alifbosida Z harfini bosish orqali hosil bo’ladi.
l ine – bu uzluk chiziq bo’lib, tezkor klavyaturada lotin alifbosida L harfini bosish orqali hosil bo’ladi. Buning vazifasi uzluk chiziqlarni chizadi.
Arc – bu yarim oy shakllarni chizadigan buyuruqdir. Tezkor klavyaturada lotin alifbosida A harfini bosish orqali hosil bo’ladi.
C ircle – bu aylana chizadigan buyruq bo’lib, tezkor klavyaturada lotin alifbosida O harfini bosish orqali hosil bo’ladi.
C hemfer – bu to’rt burchakni burchaklarini ikonka chizmasidagi kabi bo’lishga hizmat qiladi.
Fillet - bu to’rt burchakni burchaklarini ikonka chizmasidagi kabi burchaklarini aylana ko’rinishiga olib keladi.
Quick trim – bu o’chirgich yani chiziqlarni o’chirish uchun hizmat qiladi. Tezkor klavyaturada lotin alifbosida T harfini bosish orqali hosil bo’ladi.
Quick extend – bu o’chirilgan joylarni qaytadan qo’shib qo’yadi. Tezkor klavyaturada lotin alifbosida E harfini bosish orqali hosil bo’ladi.
Pattern curve – bu chiziqlarni massiv ravishda ko’paytirishga hizmat qiladi.
Mirror curve – bu chiziqlarni simmetrik ravishda bir xil nusxalaydi.
offset curve – bu chiziqlarni ma’lum bir razmerda bir xil uzoqlikda kopiyalaydi.
Endi biz yuqoridagi buyruqlar orqali chizma chizib ko’ramiz. Buning uchun yuqoridagi xy kordinata o’qiga quyidagi 1.4-rasmdagi chizmani chizamiz.
1 .4-rasm. Гребёнка

Yuqoridagi 1.2-rasmdagi kordinatani tanlab, chizmani kordinatalar boshiga Ø60 va Ø20 li aylanani chizishdan boshlaymiz (1.5-rasm).

1 .5-rasm.
So’ngra 108 sm lik chiziqni chizamiz hamda 182 sm li razmerga qo’yamiz (1.6-rasm).
1 .6-rasm.
T ezkor klavyaturadan O ni bosib R=20 sm aylanani chizamiz buning uchun aylanani kordinatasiga xc ga 34. Yc ga -62 kiritamiz natijada quyidagicha chizma hosil bo’ladi.
1.7-rasm.
So’ngra R=60 li aylana chizib, R=20 lik aylana bilan Ø60 lik aylanaga hamda geometric constraintsdan funksiyasidan tangent buyrug’ini bosib tutashtiramiz.(1.8-rasm).
1

1.8-rasm.

1 .9-rasm.
Keraksiz chiziqlarni o’chirib yuboramiz. Buning uchun T tezkor klavyaturasini bosib o’chiramiz. Hamda R=20 lik aylanani chetidan 108 smlik chiqqa to’g’ri chiq chizamiz hamda aylana va chiziq o’rtasidan fillet orqali faska olamiz.(1.10-rasm).
1.10-rasm.
108 lik to’g’ri chiziqga 14 smlik ikkita chiziq chizib, yarim aylana chizib quyidagi shaklga keltiramiz.(1.11-rasm).

1.11-rasm.

ni nusxalaymiz buning uchun pattern curveni bosib, select curvega kerakli chizmani belgilab, qaysi select linerga kerakli tanlanadi.(1.12-rasm).

1.12-rasm

Keraksiz qismlarini o’chirib quyidagi shaklga keltiramiz.(1.13-rasm.)

1.13-rasm.

1.14-rasm

1.14-rasmdagi sariq bo’lib belgilangan chiziqlarni belgilab mirror curve buyrug’i orqali simmetrik ko’chiramiz. Keraksiz qismlarni o’chirsak berilgan chizma tayyor holatga keladi (1.15-rasm).

1.15-rasm.

So’ngra File menyusidan drafting bo’limiga kiramiz.
D rafting bo’limidan chizmalarga razmerlar berib chiqamiz. Buning uchun home oynasida rapid ikonkasini tanlab kerakli razmerlarni qo’yamiz. Chizma tayyor holatga keladi.(1.16-rasm)

1.16-rasm.

Labaratoriya ishi №3
Mavzu: Detallarni 3D ko’rinishida yaratish.
I. Ishdan maqsad: NX CAD dasturlarida 3D ko’rinishdagi chizmalarni yaratish haqida talabalarga umumiy tushinchalar berish. Talabalarga 3D chizmalarni kompyuterda chizishni o’rgatish.