Texnologik jarayon ruda va boyitmadan sifatli metal olish uchun dastlabki materiallarni fizik kimyoviy o`zgartirish tushiniladi

Qkelgan=€Qsarf

Pechlarning issiqlik balansi hisoblaangan loyihalashtirilgan ma`lumotlar shaklida bo`ladi.Hisoblangan yoki loyihalashtirilgan issiqlik balansi esa hozirda metallurgic korxonalarda ishlayotgan pechlarni issiqlik ishini har tomonlama mukammal izlanishi va bir necha kòrsatgichlarini òlchash va tòplash natijalari orqali tuziladi.

Issiqlik balansi,pechlarning ma'lum ish vaqti oraliģida olingan kòrsatgichlari asosida hisoblanadi, ya'ni bir soatda, bir sutkada; yoki xom ashyoni qayta ishlash vaqtida va hokazo.

Pechlarni issiqlik balansini tuzishda 100kg xom ashyoni qayta ishlash vaqtidan foydalanish ancha qulaydir. Chunki material balansi 100kg xom ashyoni qayta ishlab ma'lum miqdorda tayyor mahsulot olishga mòljallangan bòlib, bunda xom ashyo bilan keladigam va jarayon davomida ajraladigan barcha issiqlik manbalarini hisobga olish qulay. Bunda 100kg xom ashyoni qayta ishlash uchun ketgan vaqt topiladi.

Pechlarning issiqlik ishini tahlil qilishda issiqlik balansini katta ahamiyatga ega. Issiqlik balansi, kòrsatgichlarini tahlil yangitdan loyihalanayotgan pechlarni issiqlik ishini yaxshilashga yoqilģi sarfini tejash usullarini ishlab chiqishga va pechlarning ishlash samaradorligini oshirishga katta yordam kòrsatadi.

Pechlarning issiqlik balansi quyidagi asosiy issiqlik manbalari orqalu tuziladi.

Yoqilģini yonishdagi ajraladigan issiqlik Q1 kkal, bir kilogramm ishchi yoqilģi yondirilganda ajraladigan issiqlik miqdori Q2 kkal/kg va issiqlik balansini tuzish vaqti davimida sarf qilingan yoqilgi miqdori x, kG/m^3 bilan ifodalanib, quyidagi formula orqali aniqlanadi:

Q1=Q2x.

Pechlarga keladigan umumiy issiqlik miqdori barcha manbalarda kelayotgan issiqliklar yiģindisini tashkil etadi.

3. Asosiy tarkibiy qismi ugleroddan iborat yonuvchi moddalarga yoqilg`ilar deyiladi. Yoqilg`ilarning yonishidan ko`p miqdorda issiqlik ajralib chiqishi sababli ular sanoatda xomashyo sifatida ishlatiladi. Yoqilg`ilar agregat holatiga ko`ra 3 guruhga bo`linadi:

1) Qattiq yoqilg`ilar. Ularga ko`mir, torf, o`tin, antratsit, yonuvchi slanetslar kiradi.

2) Suyuq yoqilg`ilar. Ularga neft va uning mahsulotlari kiradi.

3) Gazsimon yoqilg`ilar. Ularga tabiy gaz va sun’iy gaz kiradi.

Yoqilg`ilarning asosiy xususiyatlariga yonish issiqligi, uchuvchi moddalarning ajralishi va koks xususiyatlari kiradi.

Metallurgik pechlarni issiqlik energiyasi bilan taminlash uchun asosiy manba yoqilg`I hisoblanadi. Yoqilg`I deb shunday moddaga aytiladiki uni kislorodli muhitda qizdirganda shiddat bilan oksidlanib ya`ni yonib ma`lum miqdorda issiqlik ajratib chiqaradi. Ularga elementar oltingugurt, sulfidli minerallarning oksidlanishi va yuqori uglerodi bo`lgan birikmalar kiradi. Sanoatda asosan uglerodli birikmalar ko`p qo`llaniladi. Ular tabiiy va sun`iy bo`ladi va agregat holatiga ko`ra qattiq, suyuq va gaz holida bo`ladi. Ularga ko`mir, neft va tabiiy gaz kiradi.

Tabiiy yoqilg`ilar metallurgik jarayonlar uchun har doim ham yetarli talablargajavob bermaydi. Shuning uchun ularning sifatini yaxshilash maqsadida ularga maxsus ishlov beriladi. Bu jarayonga qattiq yoqilg`ini boyitish, qattiq yoqilg`ini gaz holidagi yoqilg`iga keltirish,ko`mirni kokslash, ko`mir changlaridan briketlar tayyorlash, neftni qayta ishlash, tabiiy gazni konverstiyalash va boshqalar kiradi.

Yoqilg`ining xossalariga kimyoviy tarkibi, qizdirishga munosabati va yonish natijasida ajratadigan issiqlik darajasi kiradi. Yoqilg`ining kimyoviy tarkibini uglerod, vodorod, azot, kislorod, oltingugurtdan tashqari suv va yonish natijasida hosil bo`lgan kuldan tashkil topgan bo`ladi. Yoqilg`ining asosini uglerod tashkil etadi va uning yonishi natijasida ko`p issiqlik ajraladi. Yoqilg`i tarkibidagi uglerod organik birikmalar holida bo`lib, 85-90% ini tashkil qiladi. Kislorod bilan bog`lanmagan vodorod yonganida ham ma`lum miqdorda issiqlik ajraladi.

XULOSA: Metallurgik jarayonlarda ishlatiladigan yoqilg`ilar bilan tanishib chiqdim. Bu jarayonlarda asosan yuqori uglerodli birikmalardan iborat yoqilg`ilar ishlatiladi. Chunki bunday yoqilg`ilar yetarli miqdordagi issiqlikni beradi. Metallurgiyada har doim ham tabiiy yoqilg`ilar ishlatilmaydi. Yetarlicha talablarga javob berishi va ish unumini oshirish uchun ularga ma`lum miqdorda maxsus ishlov beriladi. Yoqilg`ida ish unumini pasaytiruvchi birikmalar masalan azot va kislorod bilan birikkan vodorod ham bo`ladi. Bundan tashqari yoqilg`ining namligi uning sifatini pasaytiradi. Biz yoqilg`ini qizdirish orqali namlikni ketkazib olamiz.

4. Metallurgiyada qo`llaniladigan pechlarni quyidagi ko`rsatkichlarga asosan quyidagi sinflarga ajratish mumkin:

1. 
   Texnologik maqsadiga ko`ra: quritish, eritish, kuydirish, isitish, termik qayta ishlash kabi sinflarga bo`linadi.
   
2. 
   Issiqlik manbaiga qarab: uglerodli yoqilg`ilarda ishlaydigan pechlar va elektr pechlarga bo`linadi.
   
3. 
   Issiqlik almashuv asosida: isitilayotgan materialdan issiqlik chiqishi, issiqlik manbai alohida bo`lib issiqlik almashuvi orqali isitilishi.
   
4. 
   Ishchi hajmining tuzulishiga ko`ra: vertikalshaxtali pech, gorizontal olovli pech, silindr shaklda, to`g`ri burchak shaklida va boshqalar.
   
5. 
   Ishlash usuli bo`yicha: davriy va uzluksizga bo`linadi.
   

Metallurgiyada xomashyolarni quritish va kuydirish uchun ishlatiladigan pechlar 8 turga bo`linadi. Ular quyidagilar:

1) Ko`p tubli pech vertical silindr shaklida bo`lib diametri 4-8 m, balandligi bo`ylab tublarga bo`lingan. Bu tublar pech markazidan o`tgan po`lat o`qqa mahkamlangan bo`lib ular o`z o`qi atrofida aylanma harakat qiladi. Dastlabki shixta yuqoridagi tubga beriladi va tublarning aylanma harakati tufayli birin-ketin pastda joylashgan tubga tushiriladi. Yoqilg`i va havo har bir tub qarshisida joylashgan oynadan beriladi.

2) Quvur aylanadigan pech gorizontal silindr shaklida diametri 2-5 m, uzunligi 20-200 m. Shixta va yoqilg`I pechning qarama qarshi tomonlaridan berilib, ular bir-biriga qarab harakatlanadi. Shixta pechning ma`lum qiyalikda joylashishi va uni aylanishi natijasida harakatlanadi.

3) Aglameratsion mashina eni 1-4 m va uzunligi 10-50 m bo`lgan bir biriga jipslashgan po`lat aravachalardan iborat. Shixta qatlam qatlam qilib aravaga solinadi va yondiriladi, yonishga kerak bo`ladigan havo shixta orqali so`riladi.

4) Qaynar qatlam pechi eni 2-8 m, balandligi 3-15 m silindr shaklidagi kamerani eslatadi. Pechning pastki qismidan ko`tariladigan havo kuydiriladigan materialni qaynar qatlam shaklida ushlab turadi.

5) Yallig` qaytaruvchi pech ruda va boyitmalarni eritish va yarim tayyor mahsulotlarni tozalash uchun ishlatiladi. Pechning eni 4-10 m, uzunligi 10-35 m, kamera gorizontal joylashgan. Dastlabki shixta pechga yon devorida joylashgan oynalardan yoki yuqoridagi maxsus tuynuklar orqali yuklanadi. Eritma mahsulotlar esa pechning vannasida to`planadi. Yoqilg`i pechning bosh tomonidan beriladi, gazlar esa pechning oxiridan chiqariladi. Jarayonning mahsulotlari pechdan vaqti vaqti bilan chiqariladi.

6) Shaxtali pech eni 1-2 m, uzunligi 5-15 m va balandligi 5-8 m, vertical shaxta shaklida yasalgan. Yirik shixta va yoqilg`I pechning tepa kesmasidan yuklanadi. Havo esa pechning past qismiga joylashgan furmalardan beriladi. Jarayon mahsulotlari tinimsiz pechning yig`indi xonasiga chiqariladi.

7. 
   Elektr pechi yallig` qaytaruvchi pechga o`xshash bo`lib, pechning yuqori qismidan grafitdan yasalgan elektrod tushurilgan, uning diametri 0.6-1.4 m. Bu pechning yallig` qaytaruvchi pechga o`xshashligi shixtani solishi va erigan mahsulotlarni chiqarishidir.
   
8. 
   Konverter diametri 2-4 m va uzunligi 4-10 m bo`lgan gorizontal slindr shaklda. Konverter gorizontal o`qi atrofida aylanishi mumkin. Eritma shteyn va flyusni pechning yuqori qismidagi maxsus darchadan solinadi, havo esa to`g`r eritmaga pechning pastki qismidan vannaga beriladi.
   

XULOSA: Metallurgik pechlar to`g`risida tanishib chiqdim. Metallurgik pechlar bazi ko`rsatkichlariga qarab sinflarga ajratish mumkin. Bulardan quritish va kuydirish maqsadida foydalaniladigan pechlarni o`rganib chiqdim. Ular 8 ta turga bo`linadi. Bu pechlarning deyarli barchasi katta maydonni egallaydi va ular yuqori haroratda ishlaydi.

5.Metallurgik korxonalarda yoqilg`ilarni yoqish maxsus qurilmalarda yoki alohida tayyorlangan moslamalarda olib boriladi.buni amalga oshirish yoqilg`ini yonish nazariyasiga va metallurgic zavodlarning amaliy ishlaridan olinan tajribalariga rioya qilgan holda amalga oshiriladi.

1) Yoqilg`ini har tomonlama yonishga tayyorlash: maydalash, suvsizlantirish, qizdirish

2) Yoqilg`ini yonish chegarasida uni to`liq havo bilan aralashishini ta`minlsh

3) Yonish kameralarida yoqilg`ini to`liq yonib issiqlikni pechlarga uzatilishi

4) Yonish jarayonida yoqilg`i sarfini boshqarishni yengil va bir maromda bo`lishini ta`minlash

5) Bajariladigan ishlarni soddaligi va osonligini tashkil etish.

Qattiq yoqilģilarga kòmir ,koks, òtin va torf kiradi. Metallurgik pechlarda qòllaniladigan qattiq yoqilģilar ma'lum òlchamli bòlaklar holida yoki maxsus tayyorlangan kukun holida tayyorlanadi.

Bòlakli yoqilģilarni yoqish kolosnik panjaralar ustida maxsus kameralarda amalga oshiriladi. Bu kameralar pechlardan alohida bòlib, issiqlik maxsus yuqori haroratga chidamli materiallardan ishlangam quvurlar orqali pechlarga ulangan bòladi, bunda yoqilģini qizdirish uchun pechlardan chiqayotgan texnologik gazlar issiqligidan foydalaniladi.

Qattiq yoqilģilarni yoqish uchun moslamalar yoqish kameralari òzining konstrukstiyasi , ishlash prinstipiga asosan oddiy va mexanizatsiyalashgan bòladi.

Qattiq yoqilģilarni yoqish kameralari metallurgik pechlardan tashqari alohida kamera holida qurilgan bòlib, ularni bir ģisht devor ajratib turadi.Yoqilģi kamera sathida yonib , undan chiqayotgan issiqlik tutash devorlardagi tuynuklar orqali pechning ishchi qismiga haydaladi. Qattiq yoqilģi yonishidan hosil bòlgan chiqindi panjara ostida yiģilib vaqti-vaqti bilan tozalanib turiladi.

Hozirgi kunda metallurgik pechlarda qattiq yoqilģini kukun-chang ,holida qòllanilishi keng tarqalgan va kelajakda undan foydalanish yanada rivojlanadi. Bunga sabab:

1.kukun xolidagi yoqilģilarni tannarxi arzon, saqlanish vaqti chegaralanmagam va nisbatan xavfsiz.

2.suyuq va gaz xolidagi yoqilģini kamayib borish va saqlash qiyin

Kukunli yoqilģilar metallurgiyada aylanma barabanli kuydirish pechlarida ,qaynar qatlamli yalliģ qaytaruvchi ,va zamonaviy avtogen sharoitda ishlaydigan pechlarda keng qòllaniladi.Yondirishga tayyorlangan kòmir kukuni yoki changli aeroaralashma holida 15-20m/sek tezlik bilan trubalar orqali metallurgik pechlarga uzatiladi.

Metallurgiyada pechlarda suyuqlik yoqilģi turlaridan asosan -mazut qòllaniladi. Mazut kuydirish, ruda va boyitma eritish, metallarni tozalash pechlarida ishlatiladi. Metallurgik zavodlarga mazut temir yòllar orqali sisternalarda keltirilib, zavodlarda maxsus qurilgan va jihozlangan-mazut saqlash xòjaligida saqlanadi va pechlarga taqsimlanadi.

Rangli metallurgiyada pechlarni issiqlik bilan ta'minlashda tabiiy gaz va ikkilamchi yoqilģi gazlarni alohida ahamiyatga ega.

Pechlarni qizdirishda gazli yoqilģilardan foydalanish boshqa turdagi yoqilģilardan foydalanishga nisbatan kòpincha afzalliklarga ega hisobanadi.