Texnikaviy ixtisoslik yo’nalishidagi talabalarni qobiliyatlarini rivojlantirishda kreativ metodik texnologiyalar

Texnikaviy ixtisoslik yo’nalishidagi talabalarni qobiliyatlarini rivojlantirishda kreativ metodik texnologiyalar
Farg’ona davlat universiteti
F. Yusupova ilmiy xodim
Zamonaviy ta’lim qaysi sohada bo’lmasin insonga o’zi va uni o’rab turuvchi olam haqida bilim beruvchi, yashashni o’rgatuvchi, ushbu bilimlar asosida jamiyat taraqqiyoti uchun egallagan kasbini mukammal bilishga undovchi va rivojlantiruvchi kabi yagona maqsadlarga ega. Bundan kelib chiqqan holda bilim olish ̶ bu maqsad emas, balki hayotda maqsadga aylangan strategiyani amalga oshirishga qaratilgan vositadir.
Oliy ta’lim o'z bitiruvchilarini hayotga va kasbiy faoliyatga tayyorlashga mo'ljallangan bo'lib, ular raqobatbardoshlik, professionallik va ish sifatiga yuqori talablar qo’ganligi bilan ajralib turadilar. Talabalarga duch keladigan muammolar, ularning hayot sohalarining xilma-xilligi va bu imkoniyatlaridan keng foydalanish, shuningdek, o'z vazifalarini bajarish uchun zarur bo'lgan resurslar va qiziqishlarini faollashtirishga asoslangan innovatsion pedagogik texnologiyalardan foydalanishni taqozo etadi. Nafaqat shaxsning ijodiy salohiyatini rivojlantirishga, balki o'quv va kasbiy faoliyatda ma'lum texnologiyalarni yanada o'zgartirishga imkon beradigan faoliyat va ijodiy texnologiyalardir. Ushbu jarayonning muvaffaqiyati ko'p jihatdan shaxsning ijodkorligi va mustaqilligining rivojlanish darajasiga bog'lq bo’ladi.
Ilmiy tadqiqotlarda "ijodkorlik" va "kreativlik" tushunchalarini farqlash tendentsiyasi mavjud bo'lib, bu erda ijodkorlik "ijodkorlik" toifasining asosiy tarkibiy qismlaridan birining o'rnini egallaydi “Ijodkorlik” va “ijodkorlik qobiliyati” tushunchalari o‘rtasidagi o‘xshashlik va farqlarni qayd etib, shuni ta’kidlash lozimki: 1) ularni "agar biz faqat umumiy ijodiy qobiliyat haqida gapiradigan bo'lsak, sinonim" deb hisoblash mumkin. 2) "ijodkorlik" tushunchasi kengroqdir, chunki u umumiy va maxsus qobiliyatlarni o'z ichiga oladi; 3) ijodkorlik har qanday faoliyat qobiliyatining o'ziga xos xususiyati sifatida aniqlanadi [1].
Hayotga ijodiy munosabat, xulq-atvor ijodkorligi A.G. Maslou asarlarida ochib berilgan (1972). K.R. Rojers (1957). A.G. Maslou ijodkorlikni o'z-o'zini namoyon qiluvchi shaxsning tabiiy mulki deb ta'riflagan, bunda o'z-o'zini namoyon qilish iste'dodlar, qobiliyatlar va shaxsiy imkoniyatlardan to'liq foydalanish, inson imkoniyatlarini o'z-o'zini ro'yobga chiqarish jarayoni sifatida tushuniladi. Kreativlik potentsial ravishda har bir insonda mavjud bo'ladi, lekin ko'pchilik avtoritar muhitda "o'stirish" natijasida bu sifatni yo'qotadi. Muallif ijodkorlikni birlamchi - ilhomlantirilgan ijod bosqichi va ikkilamchiga ajratadi. Ijodkorlik nazariyasida markaziy A.G. Maslou motivatsiya kontseptsiyasi bo'lib, u shaxsning ehtiyojlari asosida belgilaydi: inson ehtiyojlarga qanchalik yuqori ko'tarila olsa, u shunchalik ko'p individuallik, ijodiy qobiliyatlarni namoyon qiladi.
A.G'. Masloudan farqli o'laroq K.R. Rojers shaxs va xulq-atvor, asosan, insonning o'zini o'rab turgan olamni o'ziga xos idrok etish funktsiyasidir); o‘z-o‘zini namoyon qilish tendentsiyasi – insonning to‘laqonli faoliyat yurituvchi shaxs bo‘lib, yetishish uchun butun umri davomida o‘z imkoniyatlarini ro‘yobga chiqarish jarayoni deb hisoblanadi [2].
Adabiyotlarni tahlili shuni ko'rsatadiki, shaxsning ijodiy salohiyati quyidagi ko'nikmalarda namoyon bo'lishi mumkin: muammoni mustaqil ko'rish, qarama-qarshilik, tanqidiy fikrlash; har qanday muammolarni shakllantirish va tahlil qilish qobiliyati, analitik fikrlash; ular uchun echimlarni topish qobiliyati; bilim, ko'nikma, malaka, o'quv faoliyati usullarini yangi vaziyatga o'tkazish qobiliyati; tanish ob'ektda yangi tomonni ko'rish qobiliyati; ilgari o'rganilgan faoliyat usullarini yangilariga birlashtirish, sintez qilish qobiliyati va boshqalar Shu bilan birga, ular har doim ham tug'ma emas, balki ular maxsus texnologiyalar yordamida maqsadli shakllantirilishi mumkin.
Texnikaviy ixtisoslik yo’nalishidagi talabalarni kasbiy tayyorlashda shaxsni ijodiy rivojlantirishning quyidagi texnologiyalaridan foydalanish mumkin: faol o'qitish; texnik ijodkorlik texnologiyasi; ijodiy vazifalarni hal qilish texnologiyasi; ijodiy dizayn texnologiyasi; tadqiqot texnologiyasi; interaktiv o'yin texnologiyalari va boshqalar.
Kreativ ta'lim texnologiyasi talabalarning bilish faoliyatini rag'batlantiradigan, har bir talabani aqliy va xulq-atvor faoliyatiga jalb qiladigan usullarni o'z ichiga oladi; har bir talaba tomonidan mavjud bilimlarni tushunish, ishlab chiqish, boyitish va shaxsan qabul qilishga qaratilgan. Kreativ ta'lim texnologiyasi talabalarning kognitiv sohasini rivojlantirishga va ular tomonidan ma'lumotlarni ongli ravishda tushunish va o'zlashtirishga qaratilgan, ammo undan faqat talabalar, qoida tariqasida, an'anaviy usullar bilan olingan zarur ma'lumotlarning asoslari mavjud bo'lganda foydalanishi mumkin.
“Birgalikdagi echim” kreativ metodi
Ushbu texnikada talabalarga katta qog’ozlar va turli xil qalam va ruchka kerak bo’ladi va teng miqdordagi ishtirokchilarga ega bo’lgan bir necha guruhga bo’linadi. Aytaylik, guruhda 12 kishi bor. Ularni 6 kishilik 2 ta guruhga bo’lamiz. Har bir qog’oz varaqasi markazning nurlari bilan 6 ta teng tarmoqqa bo’linadi, har bir tinglovchi ushbu sohada o’z mavzusini tushunishga harakat qilishadi. 15 daqiqadan keyin talabalar soat sohasi bo’yicha harakatlanadigan tarmoqlarni o’zgartiradilar. Endi ular o’z hamkasblari fikrini davom ettirishlari kerak. SHunday qilib, har 15 daqiqada, tinglovchilar o’zlariga qaytgunicha sektorlarni o’zgartiradilar. Ish yakunlangach, guruh natijani tahlil qiladi.
“Muammoni kattalashtirish va