Texnika xavfsizligi

5. Yoritilganlikka  bulgan   asosiy talablar va yoritqichlar. 
Ishlab  chiqarish  sharoitida  yoritilganlik,  ishchi-xodimlar  salomatligiga  zarar 
etkazmasligi  uchun  u  ko`zni  zo`riqtirmaydigan,  ish  vaqtida  binoning  hamma 
qismlarida  bir  tekis  taqsimlangan  bulishi  talab  qilinadi.  Korxonalarda  yoritishga  doir 
talablar quyidagilardan iborat: 
-yoritish  qurilmasi  yorug’ligining  spektral  tarkibi  quyosh  yorug’liginikiga  yaqin 
bo`lishi; 
-bajariladigan  ishlarning  turi  va  aniqligiga  qarab,  yoritilganlik  darajasi  etarlicha 
bo`lishi hamda gigiena talablariga mos kelishi; 
-ish joyida to`g’ri tushadigan va qaytgan yorug’liklar bo`lmasligi; 

---

 
75 
-me`yorlarga muvofiq, korxona binolariga avariya yoritgichlari o`rnatilishi; 
-xavfli ish o`rinlari yuqori darajada yoritilgan bo`lishi; 
-yoritish  qurilmalari  xavfli  hamda  zararli  omillar  hisoblangan,  ya`ni  shovqin,  elektr 
quvvati, issiqlik chiqarish va yong’in chiqarish manbalari bo`lmasligi; 
-nazorat o`lchash asboblari, xavfsizlik signalizatsiyasi ishonchli va uzluksiz yoritilishi; 
-yoritilish bir tekis va turg’un bo`lishi, soyalar hosil qilmasligi kerak. Aks holda inson 
ko`zini  bir  sharoitdan    ikkinchi  sharoitga  tez-tez  o`zgarib  turishi    natijasida,  ko`rish 
organlarining  toliqish  holati  ro`y  beradi.  YOritgich  lampalari  yorug’lik  tarqatish 
xususiyatiga ko`ra uch sinfga bulinadi: 
- to`g’ridan-to`g’ri nur tarqatuvchi; 
- nur yoyuvchi; 
- nur qaytaruvchi lampalar. 
a) To`g’ridan-to`g’ri nur tarqatuvchi lampalar sinfiga, quyi yarim aylanasi bo`ylab o`z 
nurining taxminan 90% ni tarqatadigan lampalar kiradi. 
b) Nur yoyuvchi lampalar o`z nurlarini yuqori va quyi aylanalar o`rtasida taqsimlashga 
asoslangan  bo`lib,  umumiy  nurni  yuqori  va  quyi  sfera  buylab  tarqatadi  hamda  har 
qanday  soyalarga  barham  berib,  yorug’likni  bir  tekisda  tarqatish  imkoniyatini  beradi. 
Bunday  lampalar  ship  va  devorlari  yorug’lik  qaytarish  xususiyatiga  ega  bulgan 
binolarga o`rnatiladi. 
v)  Nur  qaytaruvchi  lampalarda  asosan  90%  dan  ko`proq  nur  yuqori  sferaga 
yo`naltiriladi  va  yoritish  asosan  qaytgan  nur  hisobiga  amalga  oshiriladi.  Bunday 
yoritgichlar,  soyasiz  yumshoq  va  mayin  yoritishni  ta`minlab,  asosan  muzey,  teatr 
binolarida qo`llaniladi. 
g) YOng’in va portlash xavfi bulgan binolarda maxsus lampalar ishlatiladi.