Texnika xavfsizligi

 
2. Zaharli gazlar va ularning ta`sir  turlari 
Ishlab  chiqarish  zaharlanishi  deb,  insonga  mehnat  sharoitida  ta`sir  etadigan,  ish 
qobiliyati  va  sog’lig’ini  susaytiradigan  kasbiy  yoki  ishlab  chiqarishda  ro`y  beradigan 
zaharlanishlarni vujudga keltiradigan omillarga aytiladi. 
Ishlab  chiqarish  zaharlarining  inson  organizmiga  ta`sir  qilish  belgilarini,  ularning 
zararli  va  xavfliligi  darajasini,  asosan  toksikologiya  fani  o`rganadi  hamda  zaharli 
gazlardan xavfsiz foydalanish maqsadida gigienik me`yorlar, tavsiyalar ishlab chiqadi. 
Zaharlar umumiy va mahalliy ta`sir qilishi mumkin. 
a)  Umumiy  ta`sir  zaharning  qonga    so`rilishi  natijasida  rivojlanadi.  Masalan, 
marganetsdan  zaharlanishda  asab  tizimi,  benzol  ta`sirida  esa,  qon  ajratish  organlari 
zarar ko`radi. 
b)  Mahalliy  ta`sir  ko`rsatishda,  inson  organizmidagi  to`qimalarning  shikastlanishi: 
ta`sirlanish,  yallig’lanish  hodisalari,  ishqorli  va  kislotali  eritmalar  va  bug’lar  bilan 
ishlaganda teri hamda shilliq pardalar kuyadi. 

---

 
92 
Ishlab  chiqarishda  zaharlanishlar  o`tkir,  o`rtacha  va  surunkali  bo`lib,  quyidagicha 
xarakterlanadi: 
1. Zahar qisqa muddatda – bir smenada ta`sir qiladi; 
2. Organizmda zahar katta miqdorda tushishi, kimyoviy moddani bilmay ichib qo`yishi 
yoki teri  qattiq zaharlanishi 
natijasida sodir bo`ladi. 
3.  Surunkali  zaharlanish  -  inson  organizmiga  oz  miqdordagi  zaharlarning,  uzoq  vaqt 
asta  -  sekin  yig’ilishi  natijasida  yuzaga  keladi.  Masalan,  benzoldan  o`tkir 
zaharlanishda asosan asab tizimi zarar ko`radi va narkotik ta`sir ko`rsatiladi, surinkali 
zaharlanishda esa qon tizimi zaharlanadi. 
Ishlab chiqarish zararlari boshqa salbiy oqibatlarga ham sababchi bo`ladi. 
Ular  organizmning  biologik  qarshiligini  pasaytiradi,  yuqori  nafas  yo`llari  qatori,  sil, 
yurak-tomir tizim kasalliklari, rivojlanishiga imkon yaratib,  bronxial asma, ekzema va 
boshqa kasalliklarga duchor qiladi.