Texnik tizimlarda axborot texnologiyalari

6. Axborotni himoyalashning kriptografik usullari. 
Axborotning himoyalashning aksariyat mehanizmlari asosini shifrlash tashkil 
etadi.Axborotni shifrlash deganda ochik axborotni (dastlabki matnni) shifrlangan 
axborotga o’zgartirish (shifrlash) va aksincha (rasshifrovka qilish) jarayoni tushuniladi. 
Shifrlash usullari
(kalit turi bo’yicha) 
 
 
 
86-rasm. Shifrlash usullari 
 
 
 
Shifrlash usullarining turkumlanishi. 
Simmetrik shifrlash
axborotni “o’zi uchun”, masalan, egasi yo’qligida undan 
ruhsatsiz foydalanishni oldini olish maqsadida, shifrlashda juda qulay hisoblanadi. Bu 
tanlangan fayllarni arxivli shifrlash va butun bir mantiqiy yoki fizik disklarni shaffof 
(avtomatik) shifrlash bo’lishi mumkin. 
Simmetrik shifrlashning noqulayligi - axborot almashinuvi boshlanmasdan oldin 
barcha manzilatlar bilan maxfiy kalitlar bilan ayirboshlash zaruriyatidir. Simmetrik 
kriptotizimda 
maxfiy 
kalitni 
aloqaning 
umumfoydalanuvchi 
kanallari 
orqali 
uzatishmumkin emas. Maxfiy kalit jo’natuvchiga va qabul qiluvchiga kalitlar tarqatiluvchi 
himoyalangan kanallar orqali uzatilishi kerak. 
Simmetrik shifrlash algoritmining ma’lumotlarni abonentli shifrlashda, ya’ni 
shifrlangan axborotni abonentga, masalan, Internet orqali, uzatishda amalga oshirilgan 
variantlari mavjud. Bunday kriptografik tarmoqning barcha abonentlari uchun bitta 
kalitning ishlatilishi havfsizlik nuqtai nazaridan nojoizdir.