Texnik ijodkorlik va dizayn fanidan amaliy mashg`ulotlarni bajarish uchun uslubiy tavsiyal

IV. Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. SHit’yo i rukodelie, entsiklopediya. Moskva, nauchnoe izdatel’stvo 
«Bol’shaya Rossiyskaya entsiklopediya» 1994. 
2. erzenkova N.V. Svoy dom ukroshayu sama. Sankt-Peterburg 1999. 
3. Abdullaeva Q.M. va boshqalar. “Gazlamaga badiiy ishlov berish”. 
Toshkent, “CHo`lpon” 2006.

---

52 
 
13 amaliy ish 
MAVZU:
 Applikatsiya texnologiyasi.
 
 
I. Ishdan maqsad: 
Applikatsiya uchun gazlama qoldiqlarini tanlash, 
kiyimlarni applikatsiya bilan bezatish yo`llarini o`rganish.
 
II. Nazariy ma`lumotlar: 
Applikatsiya-lotincha so`z bo`lib, yopishtirish degan ma`noni anglatadi, 
ya`ni bir material turini ikkinchisining ustiga qo`yib tikish yoki yopishtirishdir. 
Bunda biror ko`rinishda (syujet, o`simliklar, xayvonlar, geometrik shakllar va h.k.) 
ishlatiladigan materiallar xususityatidan kelib chiqib uni asosiy materialga tikish 
yoki yopishtirish mumkin.
Applikatsiya kiyimlarni, turli buyumlarni va xona jihozlarini bezatishda, 
ko`rgazma materiallarini tayyorlashda qo`llaniladigan qadimiy amaliy san`at 
turlaridan hisoblanadi. Applikatsiyada kiyim-kechak va ro`zg`or buyumlarini 
bezash uchun gazlama, fetr, zamsh, charm, mo`yna parchalaridan foydalaniladi, 
ya`ni ularni bezak bo`yicha asosiy gazlamaga qoplab, turli choklar: tekis chok, 
petlya chok, popop chok va h.k. bilan chatib qo`yiladi. Gazlamalarning turli-
tumandagi, ularning rangi, fakturasi qiziqarli va antiqa panolar yaratishga yordam 
beradi. Applikatsiya bilan tikilgan buyumlar alohida dekorativ harakterda bo`lib, 
zamonaviy inter’erga juda mos tushadi. 
Applikatsiyani yupqa chit, satin, shoyi va boshqa gazlamalardan tkishdan 
oldin gazlamalarni kraxmallab, yaxshilab dazmollanadi.
Applikatsiyaning alohida predmetli, butan bir mavzuli va dekorativ naqshli 
turlari bo`ladi. Predmetli applikatsiyada bironta xayvon, gul, qush, barg, uy, 
mashina va h.k. narsalar tasvirlansa, mazvuli applikatsiyada ma`lum bir sharoit, 
ya`ni joy-bayram ko`rinishi, tabiat manzarasi tasvirlanadi. 
Applikatsiyalar oddiy va murakkab turlarga bo`linadi. SHuningdek, 
applikatsiyani bajarishda bir hildagi yoki bir necha turdagi gazlama bo`laklaridan 
foydalanish mumkin. 

---

53 
Applikatsiya tayyorlash jarayoni ma`lum bir ketma-ketlikda bajariladi. 
Avvalo applikatsiya mavzusi tanlanadi va ushnga asosan eskiz chiziladi, so`ngra 
rang tanlanadi, shakl kesiladi, asosga joylashtiraladi va kashta tikib mahkamlanadi.
Ba`zan applikatsiya detallari buyumga yopishtiriladi. Buning uchun 
polietilen plenkasi gazlamadan qirqilgan detalga qaraganda 2-3 mm. kattaroq qilib 
qirqib olinadi. Asosiy gazlamaga plenka qo`yiladi, uning ustiga bezak bichilgan 
gazlama parchasini qo`yib juda qizib ketmagan dazmol bilan bosib yopishtirali. 
Plenka erib, asosiy bezak detalga gazlama parchalarini yopishtiradi.
Applikatsiya ishlarini qo`lda yoki mashina bajarish mumkin. Qo`lda 
bajarilganda detallrni bichish jarayonida hech qanday chok haqlari qoldirilmaydi, 
chunki bezak detalning chetki qirqimlari bo`ylab turli choklarda asosiy gazlamaga 
yopishtirib tikiladi (2-rasm). 
Applikatsiyani mashina bajarishda esa bezak detallri atrofidan 1-2 sm. chok 
haqi qoldirib bichiladi, chunki bezak detalni asosiy gazlamaga tikishda chok tekis 
chiqishi uchun bezak detal chetidan chok haqi miqdorida ichkaridan tikiladi, 
so`ngra ortiqcha chok haqlari bir tekisda qirqib tashlanadi (3-rasm). 
Applikatsiya ishlarini mashinada yoki qo`lda bajarish mumkin. Qo`lda 
applikatsiya ishlarini bajarish uchun juda oddiy asboblar kerak bo`ladi. Bularga: 
igna, angishvona, qaychi, santimetr lentasi, gardish, bundan tashqari 
millimetrlangan qog`oz, kal’ka, ko`chirish rangli qog`ozi.
Applikatsiyani bajarishda ignalar to`plami bilan ishlagan ma`qul.
Applikatsiyani bajarishda turli hil rangdagi va sifatdagi iplardan, ya`ni 40- 
va 50-raqamli g`altak ipdan tortib to jun va muline iplarigacha foydalaniladi.
SHuningdek, applikatsiyani tikish jarayonida 2-3 xil o`lchamdagi o`tkir 
qaychilar yupqa gazlamalar va qiytimlarni bichish uchun og`ir qaychilar esa va 
zich gazlamalarni bichish uchun kerak bo`ladi.
Ayrim hollarda (agar applikatsiya yopishtirilgan bo`lsa) zig-zag 
qaychilardan ham foydalaniladi.