Тестология ва унинг фанлар тизимидаги ўрни режа

ТЕСТОЛОГИЯНИНГ АСОСИЙ МЕТРОЛОГИК ТУШУНЧАЛАРИ
Режа:
1. Психометрик тестлар ва уларнинг квазиўлчаш тестлардан фарқи.
2. Тест калити, меъёрлари, қуруқ ва стандарт тест баллари.
3. Тестологиянинг асосий метрологик тушунчалари:
3.1. Ишончлилик
3.2. Валидлик.
3.3. Репрезентативлик.
3.4. Ҳаққонийлик
Таянич сўзлар: психометрика, квазиўлчаш тестлари, ҳаққонийлик, репрезентативлик.
Психометрик тестлар ва уларнинг квазиўлчаш тестлардан фарқи.
Тестологиянинг мураккаброқ тушунчаларига мурожаат қилганда "психометрик тестлар" тушунчасини аниқламасдан иложимиз йўқ. Психометрик тестлар билан бошқа, фактик жиҳатдан ўлчаб бўлмайдиган тестлар ўртасидаги фарқни аниқ шакллантириш учун тестнинг психометрик хусусиятлари тушунчасини қандайдир тарзда киритиш керак. Психометрик тестнинг энг юзаки фарқловчи хусусияти ундаги вазифалар сони (ва шунга мос равишда тест сессиясининг давомийлиги) ҳисобланади. Псикометрик тестлар, одатда, 30 тадан кам бўлмаган вазифалар, топшириқ, савол-мулоҳазалардан иборат бўлгани сингари квазиўлчаш тестларида бу ҳолат 15 саволларидан кўп эмас. Лекин, албатта, бу жуда юзаки ва ишончли фарқловчи хусусият эмас. Баъзан ҳатто professional мўлжалланган тестлар ҳам оммабоп журналларда ҳам тақдим этилиши мумкин, аммо унинг мазмуни етарлича ифодаланмай умумий маълумотлар билан чекланади.
Масалан бу борада қуйидаги сўровнома билан боғлиқ умумий ҳолатни келтириб ўтамиз.
Машҳур журналларда "тестлар" бўлимини очганингизда (ёки оммабоп тестлар билан сайтга ташриф буюринг), одатда тест натижалари талқинида шундай хусусият учрайди: тест балли шкаласидаги ҳар бир интервалга маълум, кўпинча ёрқин ва кулгили хулоса берилади-тавсиянома. Масалан, машҳур "Фан ва ҳаёт" журналида оммабоп тест сифатида Г.Айзенкнинг "психологик амалиёт" тест-сўровномаси "Темпераментингиз қандай? "категориясида чоп этилган, Журналнинг охирги саҳифасида топишмоқлар, кроссвордлар ва шу билан бирга тестлар учун транскрипт (тўғри жавоблар) бор эди. Шундай қилиб, мен фарқлаш учун қуйидаги йўл ифодани келтириш. Г.Айзенкнинг “Экстраверсия-интроверсия ва нейротизмни аниқлаш тести” (EPI).
Сизнинг темпераментингиз?
0-12- интроверт;
13-24-экстраверт.
Бошқа оралиқ кўрсаткичлар мавжуд эмас.
Г.Айзенкнинг “Экстраверсия-интроверсия ва нейротизмни аниқлаш тести” (EPI)нинг натижаларининг тўлиқ тафсилоти илмий тадқиқотларда қуйидаги меъёрий кўрсаткични ўзида акс эттиради. Қуйида эса ушбу меъёр келтирилади.