Тесты для самоконтроля. Книга будет полезной также для магистров и практикующих детских хирургов

Lokal  tuzilmali  anomaliyalar.  Anorektal  stenozni  o‘z  ichiga  olgan  holda 
anorektal  zonaning  jiddiy  tuzilmali  anomaliyalari  ichak tarkibidagilarining normal 

---

 
193 
evakuatsiyasi  uchun  haqiqiy  anatomik  to‘siq  bo‘lib  xizmat  qilishi  mumkin.  Lekin 
unchalik «jiddiy» bo‘lmagan anomaliyalar, masalan anal teshigining old ektopiyasi 
kabilar ba’zan og‘ir qotishlarni chaqiradi. Shunga o‘xshash tuzilmali anomaliyalar 
defekatsiyani  ta’minlaydigan  normal  tug‘ma  reflekslarning  yo‘qligi  bilan 
kuzatiladi, shuning uchun ham hatto bu nuqsonlarning to‘g‘rilanishi har doim ham 
qotishlarning yo‘qolishiga olib kelmaydi.  
Anal  yoriqlari  defekatsiyaning  ixtiyoriy  ushlanishi  (og‘riqlilik  tufayli)  sababi 
bo‘lishi  va  mos  ravishda  qotishlarni  chaqirishi  mumkin.  Agar  bunda  yana  anal 
kanali  bo‘yicha  o‘tib,  bu  yoriqlarni  chuqurlashtiradigan  zich  kal  massalari  ham 
bo‘lsa, unda o‘tkir muammo surunkaliga o‘sishi mumkin. To‘g‘ri ichakni ezadigan 
va  siqadigan  o‘simta  va  abssesslar,  shuningdek,  ba’zan  normal  defekatsiyaga 
to‘sqinlik qiladi.  
Tashqi  nevrologik  yoki  mushak  anomaliyalar.  To‘lgan  to‘g‘ri  ichakning  his 
qilinishi  anal  ta’sirchanligi  buziladigan  tashqi  nevrologik  yoki  mushak 
buzilishlarida  yo‘qolishi  mumkin.  To‘g‘ri  ichak  to‘lganligi  haqidagi  hisning 
yo‘qligida  TAS  va  puborektal  mushakning  reflektorli  ezishi  natijasi  ushlanmaslik 
bo‘lishi  mumkin.  defekatsiyaga  chaqiruv  hissining  yo‘qotilishi  bilan  qotishlar 
to‘g‘ri  ichakning  turg‘un  kengayishiga  olib  kelishi  mumkin.  rektal  va  anal 
reflekslarning  susayishi,  sfinkter  tonusining  o‘zgarishi  va  neyrogen  siydik 
pufagining  bo‘lishi  ko‘pincha  nevrologik  buzilishlar  fonida  hosil  bo‘ladi.  Bunda 
shuningdek, qotish va ushlanmaslik hosil bo‘lishi mumkin.  
Sabablardan yana biri – qorin devoir mushaklari va diafragma funksiyasi bilan 
bog‘liq  intra-abdominal  bosim  oshishi  tormozlanadigan  umumiy  mushak  sustligi, 
natijada  defekatsiya  eziladi  va  qotishlar  hosil  bo‘ladi.  Bunday  buzilishlar 
meningomeilotsele,  serebral  falaj,  poliomelit,  polinevrit  kabi  patologiya 
ko‘rinishlarida kuzatiladi.  
Harakatlanish  faolligining  ichki  buzilishlari.  Bu  buzilishlarning  sababi 
quyidagilarga 
ajratilishi 
mumkin: 
(1) 
harakatlanish 
faolligining 
generalizatsiyalangan buzilishi; (2) lokal intramural neyromushakli buzilishlar; (3) 
giperkaltsiemiya,  giperkaliemiya,  giperparatireoidizm  va  qalqonsimon  bez 

---

 
194 
funksiyasi  anomaliyalari  kabilarni  o‘z  ichiga  oladigan  metabolik  va  endokrin 
buzilishlar;  (4)  ko‘pincha  har  qanday  yoshda  ichakning  harakatlanish  faolligini 
sekinlashtirishi  mumkin  bo‘lgan  fenotiazin  va  opiatlar  hosilalari  bilan  farmalogik 
ta’sirlar.  Bu  preparatlarning  ro‘yxati  onalar  homiladorlik  vaqtida  qabul  qiladigan 
dorilarni  ham  o‘z  ichiga  olishini  ko‘zda  tutish  lozim.  Harakatlanish  faolligi 
anomaliyalari  muddatidan  oldin  tug‘ilgan  bolalarda  organic  patologiya 
bo‘lmaganida, ayniqsa respiratorli distressi, sepsis va elektrolit buzilishlari bo‘lgan 
bemorlarda kuzatilishi mumkin.  
Lokal intramural buzilishlar patologiyaning juda keng spektri bilan keltirilgan: 
nevrologik  etilmaganlikdan  –  Girshprung  klassik  kasalligi  «orqali»  –  ultraqisqa 
segment  bilan  angliozgacha.  Bu  guruhning  eng  ko‘p  uchraydigan  sababi  – 
Girshprung  kasalligi.  Anorektal  zonaning  innervatsiyasi  zararlanishi  mumkin 
bo‘lgan  patologiyaning  kamyob  turlariga  Chagas  kasalligi  (janubiy-amerika 
tripanosomozi)  va  neyrofibromatoz  kiradi.  Bu  kasalliklarda  qotishlar  yo  kal 
massalarining  effektsiz  siljishi,  yo  to‘g‘ri  ichakning  cho‘zilishiga  javoban  anal 
sfinkterning bo‘shashga yetarlicha qodirasligi bilan bog‘liq.  
Funksional  qotishlar.  Funksional  qotishlar  –  etiologik  o‘zida,  odatda,  bir 
«mavzuga»  bog‘liq  ko‘pgina  sabablarni  birlashuvini  namoyon etadiga bolalardagi 
qotishning  eng  ko‘p  uchraydigan  turi.  Klassik  aniqlanishga  ko‘ra,  funksional 
qotishlarga  bolaning  defekatsiyaga  chaqiriluvni  bilib  turib,  yoki  bilmasdan  inkor 
etishi  tegishli.  Natijada  to‘g‘ri  ichak  tobora  cho‘ziladi  va  doimiy  cho‘ziq  holda 
qoladi.  Endi,  reflektorli  bo‘shash  va  defekatsiya  akti  sodir  bo‘lishi  uchun  ancha 
yuqori intrarektal bosim va ancha katta hajmdagi tarkib kerak. Bunda kal massalari, 
to‘g‘ri  ichakda  ko‘p  ushlanib  qolgancha,  juda  zich  bo‘ladi  va  natijada  tashqariga 
erkin  chiqa  olmaydi.  Cho‘zilishga  javob  qaytaradigan  rektal  retseptorlar 
ta’sirchanligining pasayishi ham hosil bo‘ladi, bu o‘z navbatida ichki sfinkterning 
relaksatsiyasiga ta’sir ko‘rsatishi mumkin, lekin, qoidaga ko‘ra, bu sodir bo‘lmaydi. 
Aksincha, defekatsiyaga chaqiruv hissi inkor qilinadi.  
Defekatsiyaga  chaqiruv  hissining  yo‘qotilishi  –  «funksional  qotishlari» 
bo‘lgan  bolalarda  yagona  «anomaliya»  emas.  Ayrim  holatlarda  shuningdek, 

---

 
195 
puborektal mushakning yetarli bo‘lmagan relaksatsiyasi va, mos ravishda, anorektal 
burchakning to‘g‘rilanmasligi bilan gipertonusi kuzatiladi. Bu zararlanishda bolalar 
shuningdek, qotishlardan aziyat chekishi tabiiy.