Terrorizm muammosi



Download 443,78 Kb.
Pdf ko'rish
bet10/11
Sana24.01.2022
Hajmi443,78 Kb.
#408170
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
2- мавзу. маъруза

4. 

Islomdagi 

reformatorlik 

harakati.

 

Mazkur 



davrdagi 

reformatorlik  harakatining  barcha  yetakchilari  iqtisodiy  inqiroz, 

ma‟naviy  qadriyatlar  tushishi,  harbiy  mag„lubiyatlar  va  siyosiy 

beqarorlikning  sabablari  musulmon  olamining  o„zida  yashiringani 

borasidagi  fikrga  kelganlar.  Rus  tadqiqotchisi  A.Chelishev  ta‟kid-

laganidek,  «Sudandagi  Mahdi  (1848-85),  Liviyadagi  Senusi  (1787-

1859),  Saudiya  Arbistonidagi  Vahhobiylik  (1703-92),  Nigeriyadagi 

Fulani 


(1754-1817), 

Bengaliyadagi 

Faraidiyya 

(1764-1840), 

Hindistondagi  Ahmad  Brelvi  (1786-1831)  va  Indoneziyadagi  Padri 

(1803-37)  kabi  harakatlar  mazkur  bo„yoqqa  ega  bo„lgan.  Mazkur 

harakatlardan  har  birining  turfa  xilligi  va  o„ziga  xos  jihati  sharoitida, 

ularning  yetakchilari  yagona  to„xtamga,  ya‟ni  yuzaga  kelgan  inqirozga 

musulmonlarning  mahalliy  noislomiy  e‟tiqod  va  ibodatlarning  infil-

tratsiyasi  va  assimilyatsiyasi  natijasida  islomning  sof  maqsad  va 

ko„rsatmalaridan  bosh  tortganlik  sabab  bo„lgani  borasidagi  fikrga 

kelganlar.  “Nosog„lom  jamiyatlarni  davolash”ni  yagona  tashhisi  –  sof 

islomga  qaytish  degan  fikr  ham  ilgari  surilgan.  Mazkur  harakatlar 

faoliyatining  aksariyat  qismi  e‟tiqodi  asoslari  harbiylashgan  yon-

dashuvga  asoslangan  tashkilotlarni  tuzishga  yo„naltirilgan.  Natijada, 

qudratli  tiklanish  harakatlari  (revayvalizm)  musulmon  olami  dav-

latlaridagi jiddiy ijtimoiy-siyosiy transformatsiyalarga sabab bo„ldi, ular 

esa, XX siyosatiga katta ta‟sir o„tkazdi. 

Bir  tarafdan,  islom  modernizmi  ko„plab  davlat  musulmonlari 

orasida  milliy  g„ururni  shakllantirib,  ularning  milliy  mustaqillikka 

kurash  yo„lidagi  birikishga  sabab  bo„lgan.  Mazkur  ijobiy  yondashuv 

qator  davlatlarda  progressiv  ijtimoiy-iqtisodiy  va  siyosiy  islohotlarni 

amalga oshirishga xizmat qilgan. 

Boshqa  tomondan  esa,  musulmon  davlatlarining  tarixiy  taraqqiyoti 

ko„rsatganidek,  modernistlar  tomonidan  ilgari  surilayotgan  ijtimoiy-



 

12 


siyosiy taraqqiyot modeli g„arb andozasi asosida islohotlar yuritilgan va 

an‟anaviy  islom  va  g„arb  institutlari  sintezi  konsepsiyasi  hayotga  tatbiq 

etilgan davlatlar jamiyati ruxiga tobora kamroq ta‟sir ko„rsata boshladi. 

Misr, Liviya, Sudan, Iroq va Jazirdagi hukmron tizimning qulashi bilan 

bog„liq  islohot  natijalariga  nisbatan  ishonchsizlik  oqibatida  1950-60-

yillarda  islom  tiklanish  harakatlarining  g„oyaviy  yonlashuvlarida 

o„zgarish  kuzatilgan  bo„lib,  u  arab  va  musulmonlarni  yakdillikka 

chaqirgan  hamda  g„arb  liberalizmi  va  nasionalizmini  tanqid  ostiga 

olgan.  Bunda  musulmon  reformatorlari  tomonidan  XIX  asr  oxiri  –  XX 

asr boshlarida xalifalik institutlari va panislamizm haqida ilgari surilgan 

g„oyalar  kelgusida  radikal  islomning  g„oyaviy  asoschisi,  «Al-Ixvan  al-

Muslimun»  («Musulmon  birodarlari»)  tashkiloti  asoschisi  Hasan  Al-

Banna  (1906-1949)  va  fundamentalizm  g„oyasining  Sayid  Qutb  va 

Mustafo as-Sibai kabi boshqa yetakchilariga sezilarli ta‟sir o„tkazdi.  

Shunday qilib, islomni isloh qilishning liberal yo„nalishi o„z o„rnini 

«Birodar-  musulmonlari»  va  1941  yilda  Hindistonda  asos  solingan 

«Jamoat-e islomi» («Islom jamiyati») Abu-l-‛Ala Maududiy kabi radikal 

tashkilotlarga  bo„shatib  berdi.  Ushbu  tashkilotlar  doirasida  zamonaviy 

islom  fundamentalizmi  g„oyasi  va  zamonaviy  siyosiy  platformalarning 

shakllanishi  yuz  berdi.  Xususan,  Maududiy  ijtimoiy  va  axloqiy  tizim 

assosi va «siyosiy islom falsafasi»ning boshlang„ich nuqtasini birdamlik 

va  Ollohning  ustunligida  ko„rar  edi.  Uning  fikricha,  islomning  bosh 

tamoyili  kishilarning  individual  va  kollektiv  tarzda  o„z  zimmasiga 

hukmronlik, qonunchilik va boshqalar ustidan hokimiyatning o„rnatilishi 

kabi  huquqlarni  qaror  toptirishi  lozim  edi.  Shuningdek,  hech  kimga 

uning  shaxsiy  huquqlariga  asoslangan  holda  buyurish  va  amr  qilish 

huquqi  berilmasligi  va  hech  kim  mazkur  buyruq  va  amrlarni  bajarish 

majburiyatini  o„z  zimmasiga  olmasligi  darkor  edi.  Mazkur  hukuqlar 

faqat Ollohga berilgan, deb izohlagan

4

.

 

Sayid  Qutb  o„zining  «sof  islom»  konsepsiyasida 




Download 443,78 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish