Termodinamika va statistik fizika

- К А Т )   va
Пс/
- К С( Т, Р ) .
bu  yerda  К с(Т )  v a   Кс(Т,  р)  lar  k im y o v iy   m uvozanat  konstanta- 
lari  d eyila d i  v a   ularni  n a za riy  holda  v a   eksperim en t  o rqa li 
aniqlash  mumkin.
4.7. G etero g e n   sistem alarda m uvozanat  sharti
M a ’ lu m k i,  k o ‘ p  fa z a li  s is te m a   g e t e r o g e n   s is te m a   d e b  
yuritiladi.  k  ta  kom ponentli  n  ta  fazadan  tashkil  topgan  siste­
m ada  fazalar  m u vozan atin i  tekshiraylik.
Y u qorid an   shu  narsa  k o ‘ rinadiki:  ikkita  fazali  b ir  k om po­
n e n tli  s is te m a d a   (s u v - b u g ‘ )  m u v o z a n a td a   b o 'lis h i  u ch u n  
tem peraturalari,  bosim lari  va  k im y o v iy   potensiallari  h ar  ikkala 
fazada  teng  bo'lishi  kerak,  y a ’ni
T   =  T  ,  p  =  p  ,  ц  ( Т , р )  =  ц  ( T , p ) .  
(4.61)
A g a r   ikki  faza li  ikki  kom ponentli  sistemada  (su v-kerosin ) 
m uvozanatini  qarasak,  bu  holda  tem peratu ralari  va  bosim lari 
te n g   b o 'lib ,  am m o   k im y o v iy   p o te n s ia lla ri  te n g   b o 'lm a y d i. 
Chunki  m uvozanat  holatda  har  xil  m oddalar  orasida  zarralar 
almashinishi  yu z  berm aydi.
Biz  yu qorida  ko'rgan im izdek,  n  ta  fazali  va  k  kom ponentli 
sistem aning  m uvozanatda  bo'lishining  um um iy  sharti  -   G ibbs 
potensialining  birin ch i  variatsiyasi  <5Ф  =   0  bo'lishi  kerak.  Bu 
potensial  a d d itiv  kattalik  b o'lgan ligi  uchun  to'liq  potensial  har 
b ir  fazadagilarnin g  yig'in d isiga  ten g  bo'ladi,  y a ’ni
Ф   =  J$>i ( T , p , N il , . . . , N ik) 
i- 1
b o ‘ ladi.  Bu  yerd a
-   N j ,  ( j   — 1, 2 ,..., k).
i-1
Bu  tenglam alarga  asosan  m inim um   sharti,  to'liq  G ibbs  poten- 
sialidan  olingan  birinchi  variatsiyaga  teng  bo'lishi  kerak,  y a ’ ni
140

---

=  I  ± 4 6 N )   = О 
(4.62)
i = l  j = l  
г=1 j - l
Bundan
л
(4.63)
к
k elib   chiqadi.  (4.63)  shartning  h ar  birini 
ga   k o 'p a ytirib , 
(4.62)  ga  q o ‘shamiz,  natijada
ifod an i olamiz.  Bu yerd a  6N'   variatsiyalarn ing  к tasi (4.63) ifoda 
orqali  bog'langan.  Faraz  qilaylik,  bu  6N]  ( j   —  1,  2,  ...,  k)  b o ‘ lsin, 
y a ’ ni  b irin ch i  fa za ga   k irg a n   h ar  b ir  k om p o n en td a gi  za rra la r 
sonining  variatsiyasi  b o ‘lsin.  A.  ni  shunday  tan laym izk i,  (4.64) 
ifod a g a   k irgan   b og'langan   varia tsiyala r  N ‘  ning  k o e ffits iy e n t- 
lari  n olga  aylansin,  y a ’ ni  ц)  + 
= 0  y o k i  Ay  — /xj.  bo'lsin.  U  
holda  (4.64)  ifodada  o ‘zaro  b og‘lanmagan  zarralar sonining  varia t­
siyasi  8 N l.  lardan  i  Ф  \  qoladi:
Bundan  ц)  = ц] ,  y a ’ni  bitta  kom ponentdagi  barcha  faza lard agi 
za rra la m in g   k im y o v iy   potensiallari  te n g  ekan.
D em ak,  к  ta  kom ponentli  n  ta  fazadan  tashkil  top gan   siste- 
m a la rd a   m u voza n at  yu za ga   kelish i  uchun:  te m p e ra tu ra la ri, 
b osim la ri  v a   har  b ir  k om p on en tn in g  k im y o v iy   p oten sialla ri 
ham m a  fazalarda  ten g  b o ‘lishi  kerak,  y a ’ni
(4.64)
(4.65)