Termodinamika va statistik fizika

U
  faqat  molekulalar  orasidagi  masofa  r   ning  funksiyasi 
bo'lsa, u holda 
N
 ta zarradan tashkil topgan gazning ikkinchi virial 
koeffitsiyenti
B(T) = - 2 7 r N j [ e x p ( - ^ ) - l ] r 2d r . 
(3.10)
B(T)
 ni eksperim entda o'lchab,  o'zaro t a ’sir potensial funksiyasi- 
ning  param etrini  aniqlash  mumkin.
Sistema  holat  tenglam alaridan  uchta  term ik  koeffitsiyentlar 
(kengayish, siqilish va elastiklik) orasida quyidagi bog‘lanishni hosil 
qilish  mumkin:
u  =
 
(3-11)
bu  yerda 
a,  (3,
 
7
 -   mos  ravishda  kengayish,  siqilish  va  elastiklik 
koeffitsiyentlari  bo‘lib,  quyidagicha  aniqlanadi:
V 
va  p  —  0  °C  tem p eratu rad ag i  sistem a  hajm i  va  bosimi.
3.4.  Term odinam ikaning  b irinchi  qonuni
Term odinam ika  birinchi  qonunining  yuzaga  kelishi  tarixiy 
jihatdan,  biror  ko'rinishdagi  energiyani  sarflam asdan  va  tash- 
qaridan  issiqlik  miqdori  olm asdan  davriy  ish  bajara  olish  qobi- 
liyatiga  ega  bo'lgan  m ashinani  qurish  yo'lidagi  urinishlarning 
oqibatsiz  bo'lib  chiqqanligi  bilan  bog‘langandir.
57

---

Termodinamikaning  birinchi  qonuni  energiyaning  saqlanish 
va  aylanish  qonunining  xususiy  holi  bo'lib,  issiqlik  jarayonlari 
uchun  tatbiq  qilinadi.
Birinchi qonunning miqdoriy ifodasini olishni ko‘rib chiqamiz. 
Ikkita  term odinam ik  sistema  berilgan  bo‘lsin  deb  faraz  qilamiz. 
Ularni  bir-biriga  kontaktga  keltirganim izda  birinchi sistem adan 
ikkinchi  sistemaga 
6Q
  issiqlik  miqdori  o'tsin.  N atijada  ikkinchi 
sistema  ichki  energiyasi  oshadi  va  sistema  kengayadi.  Bu  hoi 
uchun  energiyaning  saqlanish  va  aylanish  qonuniga  asosan