Termodinamika va statistik fizika

dT 
kN   T2 
k N T 2
d P  _ L 0 
dT 
jACp dT   va
0
p = exp
k N T  
J  kN T  
0
(4.83)
151

---

Bu  yerda 
i
  o‘zgarm as  kattalik  bo‘lib,  bu g
1
  elastiklik  doimiysi 
deb  yuritiladi.  (4.83)  ifoda  tem p eratu ra  pasayishi  bilan  m uvoza- 
natdagi  to‘yingan  bug*  bosimining  keskin  kamayishini  ko'rsa- 
tadi.  Bug‘lanish  holi  uchun
Chunki  bu  holda  L ~ L f)  bo‘ladi.
A g a r  k o n d e n s a ts iy a la n g a n   fa z a   k r is ta ll  b o ‘lsa, 
i
  va
ACp  = С ' -  C '  kattaliklarni  statistik   m etod  yordam ida  hisob-
lash  mumkin.  Bu  holda  to'yingan  b u g
1
  bosimi  kichik  bo'ladi  va 
bug'ni  ideal  gaz  deb  hisoblab  kimyoviy  potensiallarni  hisoblash 
m um kin.  N atijad a  kim yoviy  p otensiallarning  tenglik  sh a rti
/j,"(p,T)
  dan  yuqori  va  past  tem peraturalarda 
(p,  T) 
diagram m ada  p  =   p(T)  m uvozanat  egriligining  oshkora  ko'ri- 
nishini  olish  mumkin.
Bir  qator  m etallar  va  qotishm alar  absolut  nol  tem p eratu ra 
yaqinida,  y a ’ni  juda  past  tem p eratu ralard a  o‘ta  o'tkazuvchan 
holatga  o'tadi  va  faza  o'tishlarga  duchor  bo'ladi.  Bu  holatda 
m oddaning  m uhim   xususiyatlaridan  biri  elektr  tokiga  qarshi- 
likning  to‘la  yo'qolishidir.  Bu  hodisa  birinchi  m arta  Kom erling- 
O nnes  (1 9 1 1 -y.)  ta jrib a la rid a   kuzatilgan.  B u n d an   ta sh q a ri 
norm al  fazadan  o‘ta  o'tkazuvchan  fazaga  o'tish  yaqin-yaqin- 
largacha  faqat  absolut  nol  tem p eratu ra  yaqinida  kuzatilar  edi. 
Hozirgi  kunda  jud a  ko‘p  m ateriallarda  bunday  faza  o'tishlar 
suyuq  azot  va  undan  yuqori  tem p eratu ralard a  kuzatilmoqda.
M etallarning  o‘ta  o'tkazuvchanlik  va  norm al  holatlari  b ir- 
biridan  faq at  o‘ta  o‘tkazuvchanlik  xossasi  bilan  em as,  balki 
sof  term odinam ik  kattaliklarning  turli  fazalarda  o'zini  tutishi 
bilan  ham   farq  qiladi.  Bu  farq  modda  turli  term odinam ik  faza­
larda  bo'lishidan  dalolat  beradi.  Shunga  o‘xshash  holat  suyuq 
geliyda  kuzatiladi  -   o‘ta  oquvchanlik  hodisasi.
Metalining  norm al  holatdan  o‘ta  o'tkazuvchan  holatga  o‘tishi 
uning  m agnit  xususiyatlarining  o'zgarishi  bilan  birga  bo'ladi.