Termodinamika va statistik fizika

P A  porshenni  A   jism ga  zich  qilib   yaqinlashtiram iz.  Bu  holda 
silindrning  ichi  В  jism   bilan  m u vozan atd a  b o'lga n   nurlanish 
bilan  to'ladi.  Endi  P A  porshenni  olib  tashlab,  P B  porshenni  k iri-
Bo'sh  silindr
4.1-  rasm.
131

---

tam iz  va  A   jism   tomon  unga  zich  yaqinlashguncha  suramiz. 
Silindr  ichidagi  nurlanish  A   jism   tom onidan  to'liq  yutiladi.  Bu 
jarayon n i  birnecha  marta  takrorlaym iz.  N atijad a  tem peraturasi 
yu qori  bo'lishiga  qaram asdan A  jism  qiziydi,  y a ’ni  issiqlik sovuq 
jism dan  issiq  jism ga  o'tadi.  B u nday  b o iis h i  uchun,  term odin a­
m ikaning  ikkinchi  qonuniga  asosan,  ish  bajarilishi  kerak.  Qan­
d a y   kuchga  nisbatan  ish  bajariladi?  Bu  yerd a  fa q a t  bitta  kuch 
bo'lishi  mumkin,  u  ham  bo'lsa  nurlanishning  porshenga  bosim 
kuchidir.  Shunday  qilib,  nurlanishning  bosimi  borligi  isbotlandi. 
Bosim ni  term odin am ika  qonunlari  orqali  hisoblab  bo'lm aydi. 
N u rlan ishn in g  k va n t  n azariyasida  uning  bosimi  b orligi  oson 
tushintiriladi.  Nurlanish  foton   gazidan  iborat  ekanligini  eslasak 
yetarli. Hisoblashlar natijasida bosim  p =  u/3 ekanligi aniqlangan.
2.