Termodinamika va issiqlik texnikasi Reja

Haqiqiy va o’rtacha issiqlik sig’imlar;

Issiqlik sig’imi idеal gazlar uchun faqat haroratga bog’liq bo’ladi, real gazlarda esa bosimga ham bog’liq bo’lganligi uchun ularning haqiqiy va o’rtacha issiqlik sig’imlari o’rganiladi.

Shuning uchun 2 xil kattalik: o’rtacha issiqlik sig’imi va xaqiqiy issiqlik sig’imi tushunchalari kiritilgan.
Ishchi jismning xaqiqiy issiqlik sig’imi deganda ishchi jismga berilgan (olingan) issiqlik miqdori hisobiga ushbu jarayonda ishchi jism haroratining o’zgarishiga olingan nisbatiga aytiladi.
Real gazlarning haqiqiy issiqlik sig’imini quyidagi ikkita qo’shiluvchilarning yig’indisi sifatida aniqlanadi.

c_x = c_xo + ∆c_x (7)

Birinchi qo’shiluvchi o’rganilayotgan gazning bo’shliq (vakkum) holatidagi (р → 0 yoki υ →∞) (ideal gaz) issiqlik sig’imini ifodalaydi va u faqat haroratga bog’liq bo’ladi.

с_р va c_v issiqlik sig’imlarining haroratga bog’liq ravishdagi qiymatlari haroratning t^oС uchinchi darajali polinomi bilan aniqlanadi.


c_xυ = a_o + a₁t + a₂t² + a₃t³ (8)

Hozirgi kunda hisoblash ishlarini amalga oshirish uchun aniqlik darajasi yuqori bo’lgan jadvallardan foydalanishadi.
Tenglamaning ikkinchi qo’shiluvchisi ∆c_x issiqlik sig’imining bosim yoki solishtirma hajmga bog’liq ravishda o’rganiladi va u real gaz ichki energiyasining potensial tashkil etuvchisiga bog’liq bo’ladi.
Odatda issiqlik miqdorini aniqlashda amaliy hisoblashlarni ro’yobga chiqarish uchun o’rtacha issiqlik sig’imi qo’llaniladi.
Qaralayotgan jarayonda t_r до t₂ haroratlar oraligidagi o’rtacha issiqlik sig’imi deb q_1-2x issiqlik miqdorining haroratlar farqi (t₂ – t₁)ga olingan nisbatiga aytiladi.
c_xm = q_1-2,x / (t₂ – t₁) (9)


х = const jarayondagi tizim tomonidan olingan q _1-2.х, issiqlik miqdori (3.2) tenglamasi bilan aniqlanadi. Bu yerda, с_х — ushbu jarayondagi haqiqiy issiqlik sig’imi, u holda:
с_хт = 1 / (t₂ – t₁) ʃ с_хdt (10)

(3.10) tenglama haqiqiy va o’rtacha issiqlik sig’imlar orasidagi bog’llanishlarni ifodalaydi.

Ishchi jismning haqiqiy issiqlik sig’imi qaralayotgan t/j dagi berilgan (olingan) issiqlik miqdorining shu jarayonning o’zgarishiga olib keluvchi haroratlar o’zgarishiga nisbati bilan aniqlanadi.

С = dQ / dT , [J / К] ; (11)

Issiqlik sig’imi haroratga bog’liq bo’ladi va uning qiymatlari adabiyotlardagi jadvallarda 0 dan t_х oraliqlarda o’rtacha issiqlik sig’imi bilan beriladi. Issiqlik sig’imining t dan t₂ gacha bo’lgan oraliqdagi qiymatlarini qniqlash uchun quyidagi formuladan foydalanishadi.
с|^t2_t1 = (с|^t2₀ t₂ - с|^t1₀ t₁) / (t₂ - t₁) . (12)