Termodinamika” fanidan o`quv- uslubiy majmua

14-MA’RUZA


MAVZU: O’CHOQLI QURILMALAR. YOQILG’I YOQISH USULI VA UCHOQLI QURILMALAR. QATLAM KAMERALI UCHOQLAR. ALANGADA YOQISH, GAZ VA MAZUTLARNI YOQISH.


14.1. O’txona qurilmalari va ularda yoqilg’inn yoqish usullari

Yoqilgining yonish jarayonini ta׳minlaydigan va boshkaradigan kurilmalar majmuyi «utxona» deb ataladi.

Utxonadagi yonish jarayoni katlamli, kamerali va kaynovchi katlamli bug’lishi mumkin.
Yoqilg’ining yonish jarayoni kechadigan qurilma o’txo­na deyiladi.. YOnish jarayonining borishini ta׳minlaydigan va boщqaradigan uskunalar majmui o’txona qurilmasi deyiladi. Kontsruktsyyasiga ko’ra o’txonada qattiq, suyuk, va gaz yoqilg’ilari yoqiladi. Qattiq yoqilg’i tabiatda qanday paydo bo’lgan bo’lsa, shundayligicha, bo’laklab kukun holiga keltirib yoqilg’ishi mumkin. O’txona qurilmalarini loyixalashda eng avval yoqilg’ining tejab yoqilg’ishiga, yonish mahsulotidagi tutun va oksidlovchi havo okimi yo’llarining to’ri tashkil qilinishiga xamda o’txonani ishga tushirish, ishlatish ishlarining mexanizatsiyalashganligiga va avtomatlashtirilishiga asosiy e’tibor qaratiladi.
O’txonalar qatlamli, kamerali (mash’alali, uyurmali) turlarga bo’linadi.


14.2. Qattiq yoqilg’ini yoqish.


Yoqilg’ini qatlamli yoqish o’txonasining asosini panjarali cho’don tashkil etadi. Panjarali cho’don utsiga ma׳lum qalinlikda qattiq yoqilg’i tekis joylashtiriladi va panjara otsidan at­mosfera havosi oqimi tabiiy ravishda yoki majbug’riy, yoqilg’i oralab o’tib turadi. Oksidlovchi gaz (atmosfe­ra havosi) qattiq yoqilg’i bilan ta׳sirlashib yonishni ta׳minlaydi va hosil bo’lgan alanga hisobiga issiqlik energiyasi hamda yonish maxsulotlari hosil bo’ladi.YOnish mahsuloti bilan yoqilg’i zarralari atmosferaga uchib chiqib ketmasligi va to’liq yonishi hamda ko’proq issik,lik ajralishi uchun o’txonada hosil bo’lgan gaz oqimining ko’tarilish kuchi yoqilg’i bo’lakchasining oirlik kuchidan kichik bo’lishi kerak. Yoqilg’i bo’lakchalarining o’lchami 20 — 30 mm dan kichik bo’lmasligi lozim.
Panjarali cho’don yoqilg’ini tutib turibgina qolmasdan, yoqilg’iga havoni o’tkazish, kul va shlakni kulxona tomonga uzluksiz o’tkazib turish vazifasini ham bajaradi. CHo’dondagi hamma teshik va tirqishlarning ko’ndalang kesimlari yiindisi panjaraning jonli kesimi deyiladi. Panjarali cho’don o’lchamlari yoqilg’i turi va uning bo’laklarining katta-kichikligiga mos ra­vishda tanlanadi.
CHo’don, asosan cho’yandan quyib ishlanadi va yuzasi katta bo’lganda, u bir necha bo’lakdan tashkil topadi. O’txona cho’doni gorizontal, qiya zinapoyali, tebranma zinapoyali (Teylor sxemasi), harakatlanuvchan zanjirli (gorizontal yoki qiya) qilib joylashtiriladi. O’txona qanday qurilganligiga va yoqilg’i turiga qarab cho’don qo’zalmas yoki maxsus mexanizmlar ta׳sirida tebranadigan, ilgarilama-aylanma harakat qiladigan bo’lishi mumkin. CHo’don utsidagi yoqilg’iga bug’ tartibdagi harakatlarni berishdan asosiy maqsad, uning to’liqroq yonishini, kulning yaxshi ajralishini va havo oqimining turi o’tishini ta׳minlash hamda o’txona ishlarini mexanizatsiyalashdan iborat.

14.1-rasm. Yoqilg’ini yoqish usullari: a) qatlamli; b) mash’alali; v) uyurmali;

g) qaynovchi qatlamli.