Termiz muhandislik texnologiya instituti

Kuchlanish va toklar shakllarining nosinusoidalligi va nosimmetriyaligi
Tarmoqning nosinusoidalligi kuchlanish egriligining nosinu-soidallik koeffitsienti bilan xarakterlanadi va quydagi formuladan topiladi:

bu erda U_- -chi garmonikadagi kuchlanishning ta’sir qiluvchi qiymati, U₁-birinchi eng asosiy garmonikaning ta’sir qiluvchi qiymati.
Nosinusoidallik koeffitsienti har qanday iste’molchilarda 5% dan oshmasligi kerak.
Kuchlanish nosimmetriyaligi deganda fazaviy yoki liniyaviy kuchlanishlarining amplitudaviy yoki fazaviy burchak siljishlarining o‘zaro teng bo‘lmasligi tushuniladi.
Nosimmetriyaning normalangan ko‘rsatkichi bu teskari yo‘nalgan kuchlanish U₂ bo‘lib hisoblanadi va u quyidagicha aniqlanadi:

Bu koeffitsientning ruhsat etilgan qiymati 2%.
Elektr energiya sifat ko‘rsatkichlarining me’yoridan o‘zgarishi elektr ta’minoti sistemasida elektr energiya isrofiga, elektr qurilmalarining ishonchli ishlash darajasini pasayishiga, texnologiya jarayonlarining buzilishi va mahsulot ishlab chiqarishning kamayishiga olib keladi.
4. Nazorat savollari:
1. Kuchlanish oo‘ishi nima?
2. Kuchlanish tebranishi deganda nima tushuniladi?
3. CHastota oo‘ishi nima?
4. CHastota tebranishi nima?
5. Nosinusoidallik va nosimmetriyalik iste’molchilarining ishiga qanday ta’sir ko‘rsatadi?

MA’RUZA № 5
ELEKTR YUKLAMALARNING GRAFIKLARI VA ULARNING TAVSIFLOVCHI KO‘RSATKICHLAR


Reja:

1. 
   Elektr yuklamalarning grafiklari va ularning tavsiflovchi ko‘rsatkichlar.
   

2. YUklamalar grafiklarini tavsiflovchi ko‘rsatgichlar.
3. Nazorat savollari.

Elektr yuklama deganda ayrim elektr qabul qiluvchi, sexdagi elektr qabul qiluvchilar guruhi, sex, butun korxonaning elektr ite’moli tushiniladi. Sanoat korxonalarida asosan uch turdagi yuklamalar mavjud: aktiv quvvat R, reaktiv quvvat Q va tok I.

Elektr yuklamani o‘lchov asboblari asosida kuzatish mumkin. O‘ziyozar asbob bilan yuklamarni o‘zgarishi qayd qilinadi (rasm) ekpluatatsiya jarayonida aktiv, reaktiv quvvatlarni vakt bo‘yicha o‘zgarishini aktiv va reaktiv energiyalar hisoblagichlarning bir xil vaqt intervallaridagi ko‘rsatgichlari asosida zinapoya ko‘rinishida chizish mumkin.
Aktiv va reaktiv quvvatva tokni vaqt bo‘yicha o‘zgarishi aktiv quvvat, reaktiv quvvat va tok yuklamalar grafiklari deyiladi. Grafiklarni ikki turga bo‘lish mumkin: hususiy va guruh grafiklar. Hususiy grafiklar odatda katta quvvatli iste’molchilar uchun olinadi va ular kichik xarflar bilan belgilanadi: r(t), q(t), i(t). Guruh grafiklari iste’molchilar guruhiga tegishili bo‘lib bosh harflar bilan belgilanadi: P(t), Q(t), I(t). Hususiy grafiklar asosida guruh grafiklarini chizish mumkin
; ; ;

Davomiyligiga qarab korxonaning kunlik va yillik grafiklari bo‘ladi, odatda yillik grafik yuklamaning davomiyligi bo‘yicha tuziladi (davomiyli yillik grafigi). Bunda avval quvvatning katta kiymatining vaqt davomiyli, so‘ngra keyingi poo‘ona quvvatning vaqt davomiyligi va shu tartibda, boshqa poo‘onadagi quvvatlar vaqt davomiyliklari ko‘rsatiladi (2.3-rasm).
Har xil korxonaning namunaviy kunlik va yillik grafiklari ma’lumotnomalarda keltirilgan. Bu grafiklar asosida korxona elektr uskunalarini optimal rejimni tanlash, yuklamalar ortib ketganda qaysi agregatlarni to‘xtatish rejasini tuzish, elektr qurilmalarining ta’mirlashini qaysi vaqtlarga mo‘lljallash, iste’mol qilinadigan elektr energiyani aniqlash va shunga o‘xshash tadbirlarni amalga oshirish mumkin.
Namunaviy grafik asosida korxonaning yuklama grafigini chizish mumkin. Buning uchun korxonaning maksimal hisobiy quvvati R_x ma’lum bo‘lishi kerak. U holda
[kVt]
bu erda R_n - kunning ma’lum vaktidagi quvvati kVt;
n% - namunaviy grafikda kerakli poo‘onaga to‘o‘ri keladigan ordinata; R_x - korxonaning xisobiy kuvvati.
Masalan, silyuloza-koo‘oz korxo-nasining soat 4 dagi iste’mol kilayotgan kuvvati namunaviy dasturda 80% ni tashkil etsa va korxona uchun R_r=2000 kVt bo‘lsa, soat 4 dagi yuklama kVt bo‘ladi.
Yillik yuklama grafigining yuzasi ma’lum masshtabda korxonaning yil davomida kabul kilgan elektr energiyasini mikdorini beradi. Yillik grafik asosida korxonaning yillik o‘rtacha yuklamasini aniqlash mumkin:

bu erda T_y - korxonaning yil davomidagi ishlash vakti.