Termiz davlat universteti tabiiy fanlar fakulteti geografiya


 Aholisi va uning hududiy joylashishi, urbanizatsiya jarayonlari



Download 0,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/13
Sana31.12.2021
Hajmi0,65 Mb.
#221933
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13
Bog'liq
ARGENTINA DAVLATIGA IQTISODIY GEOGRAFIK TAVSIF Tayyor final

1.2 Aholisi va uning hududiy joylashishi, urbanizatsiya jarayonlari 

Aholining  tarqalishi  ikkita  asosiy  xususiyat  bilan  tavsiflanadi:  Pampa  qirg'oq 

mintaqasida  yuqori  kontsentratsiya  va  urbanizatsiya  darajasi  yuqori.  Umuman 

olganda,  Argentina  kam  aholi  yashaydigan  mamlakat:  aholining  o'rtacha  zichligi  1 

km 2 ga 14 kishi. Qayta joylashtirishning xususiyatlari iqtisodiyotning ixtisoslashuvi 

va tabiiy sharoitlar bilan bog'liq. Chako va Patagoniya tog'li hududlari, aholisi zichligi 

1  km  2  ga  1  kishidan  kam  bo'lgan  juda  suvsiz  hududlar  juda  zaif  yoki  deyarli 

yashamaydi.  Chorvachilik  fermer  xo'jaliklari  ustunlik  qiladigan  hududlar  kamdan-

kam  aholiga  ega  -  masalan,  La  Pampa,  La  Rioja,  Katamarka  va  boshqalar.  Sanoat 

sohalari eng yuqori zichlikka ega, ayniqsa Buenos-Ayres va Parana daryosining quyi 

qismida  joylashgan  joylar  -  100  dan  ortiq.  kishi  1  km  2,  shuningdek,  Tucuman, 

Misiones provinsiyalari kabi intensiv ekinlarni etishtirish joylari. 

Zamonaviy  Argentinada  aholining  90%  dan  ortig'i  shaharlarda  yashaydi, 

fuqarolarning  40%  dan  ortig'i  o'sha  shaharda  -  Buenos-Ayresda  istiqomat  qiladi. 

Poytaxt shahar aholisi kontsentratsiyasi darajasida keskin ustunlik qiladi. 12 million 

aholisi bo'lgan Buenos-Ayres dunyodagi o'nlab eng yirik poytaxtlardan biridir. 

Argentinaning qishloq aholisi doimo kichik bo'lgan; Buni ba'zan dehqonlarsiz agrar 

mamlakat  deb  atashgani  ajablanarli  emas.  Bu  asosan  katta  erga  egalik  huquqining 

ustunligi, erdan foydalanishni to'sib qo'yganligi va qishloq xo'jaligida chorvachilikka 

ixtisoslashuvi nisbatan kam ishchilarni talab qiladi. 

 

 



 

 

 




13 

 

Argentina aholisining etnik tarkibi quyidagi diagrammada keltirilgan: 



 

 

 



 

 

2-rasm - Aholining etnik tarkibi 

Hayotning ijtimoiy-iqtisodiy ko'rsatkichlari bo'yicha Argentina Lotin Amerikasidagi 

ko'plab mamlakatlardan oldinda: 15 yoshdan oshgan aholining atigi 3 foizi savodsiz. 

Go'daklar o'limi - har ming tug'ilganga 12 kishi; Har bir shifokorga 320 kishi to'g'ri 

keladi. 


Iqtisodiy o'sish ishsizlikning 7,8% gacha pasayishiga olib keldi (2008 yil sentyabr). 

Mehnat  munosabatlarini  rasmiylashtirmasdan  ishlash  darajasi  yuqoriligicha 

qolmoqda (40%). 

Xulosa  qilib  shuni  ta'kidlash  kerakki,  immigratsiya  Argentina  aholisining  milliy 

tarkibi shakllanishiga, uning dinamikasiga katta ta'sir ko'rsatdi va ko'p jihatdan uning 

demografik  tuzilishi  va  joylashishini  aniqladi.  Argentina  kam  aholi  istiqomat 

qiladigan mamlakat bo'lib, aholining o'sish sur'ati past, iqtisodiy faol qismi (50% dan 

ko'prog'i)  asosan  xizmat  ko'rsatish  sohasiga  jalb  qilingan.  Argentina  poytaxtning 




14 

 

gipertrofiyalangan roli bilan yuqori urbanizatsiya darajasi bilan ajralib turadi. Savodli 



aholining yuqori darajasi (97%) muhimdir. 

Argentina  sanoat-agrar  mamlakat  -  Lotin  Amerikasidagi  iqtisodiy  rivojlangan 

davlatlardan biri. U qishloq xo'jaligining ulkan zaxiralariga ega va qishloq xo'jaligi 

mahsulotlarini ishlab chiqaruvchilar va eksport qiluvchilardan biridir. Shu bilan birga, 

u sanoat ishlab chiqarishining etarlicha rivojlangan tuzilmasiga ega bo'lgan qit'aning 

eng  rivojlangan  mamlakatlaridan  biridir.  Argentina  o'zining  ilmiy  va  texnologik 

potentsiali  bilan  mintaqada  ajralib  turadi:  o'qitish  va  tadqiqotlar  asosan 

universitetlarda joylashgan (mamlakatda ularning soni 70 dan oshadi) ). 

 

Rasmiy nomi — Argentina Respublikasi. Poytaxti — Buenos-Ayres. Hududi 



— 2778417 km.kv. Aholisi – 41,6 mln.dan ortiq kishi (2012). Davlat tili — ispan. 

Dini — katolik. Pul birligi — pyeso. 

   

Geografik  joylashuvi  va  tabiati. Janubiy  Amerikaning  janubiy  qismida 



joylashgan.  Janubda  va  g‘arbda  Chili  (chegara  uzunligi  —  5150  km),  sharqda 

Braziliya (1224 km) va Urugvay (579 km), shimolda Boliviya (832 km) va Paragvay 

(1880 km) chegaradosh. Sharq va janubda Atlantika okeani joylashgan. Urugvay va 

Buyuk  Britaniya  bilan  hududiy  kelishmovchiliklar  mavjud.  Chili  va  Argentina 

chegarasida  And  tog‘lari  mavjud.  Janubiy  Amerikaning  eng  baland  cho’qqilari  — 

Akonkagua  tog‘i  (6959  m),  Mersedario  tog‘i  (6770  m).  Tinch  oqar  daryo  va 

o’simliklarga  boy  Gran-Chako  tekisligi;  Parana  va  Urugvay  daryolari  o‘rtasidagi 

Argentina  Mesopotamiyasi;  Patagoniya  cho’llari  Argentinaning  shimolidan 

janubigacha  joylashgan.  Yirik  daryolari:  Parana,  Paragvay,  Rio-Salado,  Rio-

Kolorado. Foydali qazilmalari — qo‘rg‘oshin, rux, qalay, mis, temir rudasi, neft, uran. 

Haydaladigan  yerlar  —  9%,  o‘tloq  va  yaylovlar  —  52%,  o‘rmon  va  butazorlar 

hududning 22% ini egallagan. 

  

 Iqlimi  —  tropik,  subtropik  va  mo‘tadil.  Mamlakat  qarag‘ay,  kedr,  evkalipt, 



palma  kabi  daraxtlarga  boy.  Argentina  shimolida  maymunlar,  puma  va  yaguarlar, 


15 

 

otselot  va  tapirlar  ko‘p.  Qushlardan  —  to‘tiqush,  flamingo  va  kolibri  uchraydi. 



Sharqdagi pampaslarda tulkilar, yovvoyi mushuklar, kiyiklar ko‘p. 

   


Davlat tuzilishi, siyosiy partiyalari. Davlat tuzilishi — respublika. Ma’muriy-

hududiy bo`linishi: 22 provinsiya, 1 milliy hudud va poytaxt federal okrugi. 1816-yil 

9-iyulda  Ispaniyadan  mustaqil  bo‘lib  ajrab  chiqqan.  Milliy  bayramlari:  25-may  — 

May inqilobi kuni (1810) va 9-iyul — Mustaqillik kuni. Davlat va hukumat boshlig‘i 

—  prezident.  Parlamenti  ikki  pala-  tali  —  yuqori  (Milliy  kongress)  va  quyi 

(Deputatlar  palatasi).  Nufuzli  siyosiy  partiyalari:  Xustitsialistlar  partiyasi  (XP), 

Fuqarolar  radikal  ittifoqi  (FRI),  Demokratik  markaz  ittifoqi  (DMI),  Konservativ 

partiya. 

Iqtisodi, transport kommunikatsiyalari. Sanoatning asosiy sohalari: oziq-ovqat, 

avtomobil,  to‘qimachilik,  kimyo  va  neftkimyo,  metallurgiya,  matbuot.  Qishloq 

xo‘jaligi (bunga baliq ovi ham kiradi) YMM 8% ini beradi. Yetishtiriladigan asosiy 

qishloq  xo‘jalik  mahsulotlari  —  bug‘doy,  sorgo,  soya,  shakarqamish.  Argentina 

bug‘doy  va  mol  go‘shti  eksport  qiluvchi  dunyodagi  5  eng  yirik  davlatlar  qatoriga 

kiradi. Mamlakatga mashina va asbob-uskunalar, ximikatlar, metall, yonilg’i va h.k. 

import  qilinadi.  Asosiy  savdo  hamkorlari:  AQSH,  Braziliya,  Germaniya,  Boliviya, 

Yaponiya, Italiya. 

   

Temiryo‘llari  uzunligi  —  34572  km,  avtomobil  yo‘llari  —  208350.  Dengiz 



portlari: Buenos-Ayres, La- Plata, Banya-Blanka. 

   


Tarixi. Argentina  ispaniyalik  Dias  de  Solis  tomonidan  1516-yilda  kashf 

etilganda, bu yerda kam sonli hindu qabilalari yashaganlar, 1536-yilda asos solingan 

Buenos-Ayres  hududi  Peru  vitse-qirolligiga  qo‘shib  olingan  edi.  Hozirgi  kunda 

Argentina,  Paragvay,  Urugvay  va  Boliviya  joylashgan  hududda  1776-yili  La-Plata 

vitse-qirolligi  tashkil  topgan.  1810-yilda  qo‘zg‘olon  ko‘targan  kreol  aholisi  vitse-

qirolni taxtdan ag‘darib La-Plata birlashgan provinsiyalar mustaqilligini e’lon qiladi. 

1816-yilda  ispan  qo‘shinlari  uzil-kesil  mag‘lubiyatga  uchraydilar.  1826-yilda  La-

Plata  birlashgan  provinsiyalari  Argentina  Federativ  Respublikasi  deb  ataladi.  XX 

asrda bir qator harbiy to‘ntarishlar amalga oshirilib, oqibatda hokimiyatga 1946-1955 

va 1973-1974-yillarda Argentinada hukmronlik qilgan X.D.Peron keladi. 1982-yilda 




16 

 

Malvin  (Folklend)  orollari  masalasi  bo‘yicha  harbiy  to‘qnashuvda  Buyuk 



Britaniyadan  mag‘lubiyatga  uchragan  Argentinada  harbiy  xunta  ag‘darilib,  1983-

yildan hokimiyat tepasiga fuqarolik hukumati keladi. 




Download 0,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish