Termiz davlat universiteti zoologiya kafedrasi yosh fiziologiyasi va gigiyena

II. Sinf xonalarining isitilishini gigienik baholash:
1. Xonalar maxsus pechka yoki markaziy isitish sistemasi bilan isitiladi.
2. Termometr yordamida xona, koridor, garderob va sport zalining harorati o’lchanadi. Normada sinf xonasining harorati qishda-17-19°S, bahorda 23-24°S, kuzda 24-26°S, sport zali harorati 15-16°S, namligi 40-60% bo’lishi kerak.
III. Tabiiy va sun’iy ventilyatsiyani gigienik baholash:
1. Xonadagi fortochkalarning soni va umumiy hajmi hisoblanadi. Normada pol yuzasi bilan fortochkalar yuzasi nisbati 1:50 bo’lishi kerak.
2. Normada fortochkalarning eni 0,6 m., balandligi 0,5 m. bo’lishi kerak.
3. Har darsdan so’ng xona elvizak usulida shamollatishi o’rganiladi.
4. Maxsus ventilyatsiya quvurlari bo’lib, ular ishlab turishi kerak.
5. Ximiya, fizika va biologiya laboratoriyalarida, ustaxonalarda sun’iy so’rg’ich yoki ventilyatsiyalar bo’lishi shart.
Nazorat savollari.
1. Tabiiy yorug’lik koeffitsienti nechaga teng bo’lishi kerak?
2. Spiralli elektr lampalar qo’llanilganda lyuminestsent lampalari qo’llanilganda
sinfning yorug’ligi necha lyuksdan bo’lishi kerak?
3. Sinf havosi tarkibidagi karbonat angidrid miqdori necha foizdan oshmasligi kerak?
4. Bir soatlik dars davomida o’quvchi uchun qancha havo talab qilinadi?
Topshiriqlar

1. 
   Auditoriyaning yoritilganligini hisoblab chiqing va jadvallarni to’ldiring.
   

Tabiiy yoritilish

Sun’iy yoritilish

Pol bilan deraza oynasi yuzasining nisbati

Deraza tokchasining balandligi

Shift, devor, eshik va romlar rangi

Panel uzunligi (sm.)

Cho’g’lanma lampa (vatt yoki lyuks)

Lyumenesents lampa (vatt yoki lyuks)

Amalda

Norma

Amalda

Norma

Amalda

Norma

Amalda

Norma

Amalda

Norma

Amalda

Norma

2. 
   Sinf xonalarining isitilishi haqida ma’lumotlar asosida jadvalni to’ldiring
   

Maxsus pechka yoki markaziy isitish sistemasi bilan isitish (+, -)

Sinf xonasining harorati

Sport zalining harorati va namligi ^0S va %

Qishda ^0S

Bahorda ^0S

Kuzda ^0S

Amalda

Norma

Amalda

Norma

Amalda

Norma

Amalda

Norma

Amalda

Norma

3. 
   Sinf xonalarining shamollatilishini gigienik baholang va jadvalni to’ldiring
   

Pol yuzasi bilan fortochkalar yuzasi nisbati		Fortochkalarning o’lchami (sm.)		Yelvizak usulida shamollatish (+, -)		Ventilyatsiya quvurlari borligi (+, -)		Sun’iy so’rg’ich yoki ventilyatsiyalar bo’lishi (+, -)
Amalda	Norma	Amalda	Norma	Amalda	Norma	Amalda	Norma	Amalda	Norma

8 – AMALIY MAShG’ULOT


Mavzu: Ta’lim tarbiya ishlari gigienasi. Dars va dars jadvalini gigienik baholash
Ishdan maqsad: Ta’lim tarbiya ishlari gigienasi asosida o’quvchilarning aqliy ishchanlik imkoniyatlarini o’rganish asosida normadagi o’quv yuklamalar miqdorini aniqlash.
O’quv jihozlari: Har xil sinflarning dars jadvali, normani aks ettiruvchi ma’lumotlar.
Nazariy qism:
Aqliy mexnat qobilyatini optimal darajada saqlash uchun darsning tuzilishi va o’quv kunining tashkil qilinishi muxim axamaiyatga ega. Uning davomiyligi, qiyinligi, zerikarliligi o’quvchilardan xar xil faoliyat talab qiladigan mashg’ulot turlarini to’g’ri almashlab tuzishni ko’zda tutadi.
O’quv mashg’ulotlari maktab o’quvchilarining organizmiga ancha talablar qo’yadi. Shu munosabat bilan o’quv muddati bolalarning yoshi, imkoniyatlariga mos keladigan bo’lishi zarur. Kichik yoshda ish qobilyati dars boshlangan vaqtdan xisoblanganda 1,5 soatdan keyin, o’rta va katta maktab yoshida esa 2-3 soatdan so’ng pasaya boshlaydi, ayniqsa, 6-darsga kelib keskin pasayib ketadi.
Shu munosabat bilan darslarning qancha davom etishi o’quv jarayonini gigienik jixatdan tashkil etishni muxim omili xisoblanadi. Fiziolog va gigienistlar fikricha, birinchi sinf o’quvchilari uchun dars 35 daqiqadan, katta sinflar uchun 45 daqiqadan oshmasligi kerak. Ruxshunoslarning ma’lumotiga qaraganda, 6-10 yashar bola 20 daqiqa atrofida, 10-12 yashar bola 25 daqiqa atrofida diqqatini bir joyga to’plab o’tirishi mumkin. Mana shu tadqiqotlar darslarni ish turlari almashinib turadigan qilib aloxida tuzish zarurligini tasdiqlaydi. Masalan, o’qish darsida ifodali o’qishni savol-javob bilan, didaktik material ko’rish, qayta so’zlab berish bilan almashtirish, bundan tashqari boshlang’ich sinf o’quvchilarida birinchi signal sistemasi yaxshi rivojlanganligi uchun darsda ko’rgazma qurollaridan, didaktik o’quv vositalaridan keng foydalanish mumkin.
Maktab ta’limini gigienik jixatdan tashkil etishda darslarning soni katta axamiyatga ega. Amaldagi o’quv rejasiga muvofiq 1-3- sinflarda kuniga 4 tadan, 4-sinfda 4-5 tadan, 5-9-sinflarda kuniga 5,6 tadan dars o’tkazish ko’zda tutiladi.
Ta’limni to’g’ri tashkil etish uchun kun va xafta davomida darslarni taqsimlash, dars jadvalini to’g’ri tuzish juda muxim axamiyatga ega.
O’zlashtirishning oson va qiyinligiga qarab xamma fanlar shartli ravishda juda qiyin, o’rtacha qiyin va oson fanlarga bo’linadi.