|
XULOSA
Pedagogik-psixologiyada o„qituvchi qobiliyatining cheklangan turlari yo„q.
Pedagogik qobiliyat turlari fanning, jamiyatning rivojla- nishiga qarab ko„payib va
o„zgarib turishi mumkin. Falsafada qobiliyat uzoq vaqtgacha “o„zgarmas irsiyat”
nasldan - naslga o„tuvchi jarayon sifatida talqin etilgan. Olimlaming uzoq yillar
olib borgan ilmiy-tadqi- qotlari va kuzatishlari natijasida pedagogik qobiliyatning
quyidagi asosiy sifatlari ajratib ko„rsatilgan:
1. 0„z kasbiga muhabbat, o„quvchilarni seva olishi.
2. Mutaxassislik
fanini mukammal bilishi, unga qiziqishi.
3.
Pedagogik taktga (odob va go'zallikka) ega bo„lish.
4.
Bolalar jamoasiga singib keta olish.
5. 0„z mehnatiga ijodiy yondashish.
6.
Javobgarlikni his etish.
7. Tarbiyaviy bilimlarni egallaganligi.
0„qituvchi faoliyatidagi pedagogik qobiliyatning o„ziga xos tizimlari mavjud.
Qobiliyatlar tizimi quyidagi xususiyatlari bilan farq qilinadi:
• asosiy xususiyatlar;
• tayanch xususiyatlar;
• yetakchi xususiyatlar;
• yordamchi xususiyatlar.
Pedagogik qobiliyatlar faqat pedagogik faoliyatning samarali bo„lishini va
shart-sharoitini ifodalamasdan, balki ko„p jihatdan muvaffaqiyatli ishlashning
natijasi hamdir. Pedagogik qobiliyatda 0„qituv- chining o„zaro fikr almashuvi bilan
bog„liq xususiyatlari asosiy rol o„ynaydi. Quyidagi pedagogik qobiliyatning asosiy
xususiyatlari o„qituvchining yuksak pedagogik-psixologik bilimlari natijasida
doimiy shakllanib boradi.
O‟qituvchilik qilayotgan yoki muallimlik kasbini tanlagan kishilar o‟z
zimmalariga qanchalik yuksak sharafli mas‟uliyat olayotganliklarini tasavvur
etishlari lozim. Oliy yoki o‟rta maxsus pedagogika o‟quv yurtini bitirib, muallimlik
faoliyatini boshlagan kishi barcha o‟quvchilarga o‟zini yaqin tutishi, odobi, odilligi
bilan bolalarga ijobiy axloqiy namuna ko‟rsatishi zarurligini yoddan chiqarmasligi
kerak.
Xullas, agar muallim o‟quvchilar unga xushaxloq, eng barkamol inson deb
qarayotganliklarini qanchalik yodda tutsa, bolalarga uning ta‟siri shunchalik
kuchliroq bo‟ladi, uning har bir maqtagani bolaga zavq bag‟ishlaydi, uning har bir
tanbehi bola qalbida shunchalik chuqur iz qoldiradi, barcha tarbiyaviy ishlar ta‟sirli
va samarali bo‟ladi. o‟zining biror noo‟rin xulqi bilan bolalarga yoqmay qolgan
muallimning ahvoli voy bo‟ladi. Muallim axloqining pokligiga ishonch yo‟qolsa,
yoki unga putur yetsa, o‟sha zahotiyoq o‟qituvchi nutqining burdi ketadi – uning
maqtashi ham, tanbehi ham o‟z ahamiyatini yo‟qotadi, avvallari bolalarning unga
hurmati va muhabbati tufayli ko‟ngilxushlik bilan osongina bitadigan ishlar endi
bolalarni qiynash, majbur etish va jazo berish bilangina bajarilishi mumkin.
Boshqa kasblarga qaraganda pedagogik faoliyat odobli bo‟lishni taqozoqiladi.
Odatda, inson axloqi uning odobida ifodalanadi. o‟qituvchining har bir so‟zi, har
bir bosgan qadami ibrat, tarbiya, o‟rnakdir. Uning katta-kichiklar, o‟quvchilar bilan
qanday salomlashishi, kattalarga, kichiklarga, xotin-qizlarga munosabati,
muomalasi, maktab oshxonasida ovqatlanishidan tortib, ko‟chada yurishigacha
tarbiya omili hisoblanadi. har bir ishni o‟z paytida, aniq bajarishi, bergan
va‟dasining ustidan chiqishi, o‟zini tuta bilishi, irodasi – bularning barchasi
o‟quvchilar xulqiga ta‟sir etibgina qolmay, bolalarda axloqiy fazilatlarning
shakllanishiga ham yordam beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati
1. O„zbekiston Respublikasining “Taiim to„g„risida”gi qonuni. //Barkamol
avlod - O„zbekiston taraqqiyotining poydevori. -Toshkent; “Sharq”, 1997, 20-29
betlar.
2. O„zbekiston
Respublikasining “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi
to„g„risida”gi qonuni. //Barkamol avlod - O„zbekiston taraqqiyotining poydevori. -
Toshkent; “Sharq”, 1997, 31-61 betlar.
3. Karimov l.A. Yuksak ma‟naviyat-engilmas kuch. - T.:“Ma‟naviyat”, 2009.-
176 b.
4. Батаршчев A.B. Психодиагностика способности к обшчению или как
определит организаторскийе и коммуникативнийе качества личности.- М.:
Гуманит. Изд. Центр ВЛАДОС, 1999.- 176 с.
5. Davletshin M.G. Zamonaviy maktab o„qituvchisining psixologiyasi. - Т.:
O„zbekiston, 1999. -29 b.
6. Кузмина H.B. Способности, одаренност, талант учителя. JI.: Знанийе,
1985,- 32 с.
7. Леонтев А.Н. Деятелност. Сознанийе. Личност. - М.: Политиздат, 1975.-
304 с.
8. Pedagogika. (Pod red. P.l. Pidkasistogo).- М.: Pedagogicheskoe obshchestvo
Rossii, 2003.- 608 s.
9. Pedagogika nazariyasi va tarixi. 1-qism: Pedagogika nazariyasi.
(M.X.Toxtaxodjayeva va boshqalar)-T.: “IQTISOD-MOLIYA”,2007.-380 b.
10. Раченко И.П. Диагностика развития педагогического творчество
учителя. - Пятигорск. 1992. - 196 с.
11. Sultonova G.A. Pedagogik mahorat. - Т.: Nizomiy nomidagi TDPU, 2005.-
149-b.
12. Tarbiyaviy ish mctodikasi. //Pedagogika institutlari uchun o„quv qoilanma
(L. I. Ruvinskiy tahriri ostida). - Т.: “0„qituvchi”, 1991. - 376 b.
13. G„oziyevE. Psixologiya. - Т.: 0„qituvchi, 1994.-224 b.
14.
Xoliqov A. Pedagogik mahorat asoslari. T.: «ТAFAKKUR-BO„ STONI» - 2011
Do'stlaringiz bilan baham: | 
