60
Terodolitni nuktaga urnatib bulgach burchak
kuyidagi tartibda ulchanadi:
1.Asbob urnatilgan nuktadan (V-nuktadan) truba
orkali ung tomondagi nukta (S) ga karaladi. Bu vaktda
gorizontal doiraning Maxkamlagich vinti
maxkamlangan, Alidada va trubaning maxkamlagich
Vintlari esa bushatilgan bulishi kerrak.
Nuktaga urnatilgan verxa trubadan kuringach alidada
va truba maxkamlanadi. Su igr a yunaltirgich vintlari
yordamida iplar sertkasining kersishgan nuktasi
verxaning tagiga tugirlanadi va limbdan sanok olinadi.
Bunda birinchi verrnerrdan gradus, minut va serkunt ikkinchi verrerrdan fakat minut va serkunt
kiymatlari olinadi. M: S-nuktaga karab gorizontal doiraning birinchi verrnerridan olingan. Sanok
(a) 168° 261 ikkinchi verrnerridan olingan sanok esa 271 bulsin. Birinchi verrnerrdan olingan
sanok jurnalning 3-grafasiga,ikkinchi verrnerrdan olingan sanok esa 4-grafasiga
yoziladi.Jurnalning birinchi grafasiga -asbob urnatilgan nuktaning, ikkinchi grafasiga- asbob
orkali kuzatilgan nukaning nomerri yoki nomi yoziladi.
Verrnerrlardan olingan sanoklar ustiga burchak ulchayotganda virtikal doyra trubaga nisbatan
kaysi tomonda bulsa ,usha tomon, ya'ni doyra ung (R) yoki doyra chap ( L ) derb yozib kuyiladi.
Chizmada doyra ung tomonda bulganligi uchun R derb yozilgan.
2.Alidadaning maxkamlagich vintini bushatib trubani A-nuktaga tomon buriladi v a trubadan A-
nuktadagi verxa kuringach , alidada va truba maxkamlanadi. Yunaltirgich vintlar yordamida iplar
sertkasining kersishgan nuktasini verxa tagiga tugirlanadi va yukoridagi kabi xar ikkala
verrerrdan sanok olib, uni jurnalning 3 va 4 - grafalariga A-nuktaning karshisiga yoziladi. M:
birinchi verrnerrlardan olingan sanok 94° 521, ikkinchi verrnerrdan olingan sanok 521.
3. Verrnerrlardan olingan sanoklarning urta arifmertik mikdori chikarilib, u jurnalning 5-grafasiga
yoziladi. Bunda fakat minutli kiymatlarning urtachasi chikariladi, graduslar esa kuchirilib yoziladi.
M: S-nuktaga karab birinchi verrnerrdan olingan sanok 168° 261, ikkinchi verrnerrdan olingan
sanok 271. Shunda urtacha sanok 168° 261 3011 buladi.
4. Ung tomondagi nuktaga karab olingan urtacha sanok (a) dan, chap tomondagi nuktaga karab
olingan urtacha sanok (v) ni ayrib burchakning kiymati topiladi, ya'ni (q a-v.
M: S-nuktaga karab olingan urtacha sanok 168° 261 30’’ , A-nuktaga karab olingan urtacha
sanok esa 94°521 . Shunda burchakning kiymati buladi 168° 261 3011 -94°521 q73°341 30’’.
Agar ung tomonga karab olingan urtacha sanok chap tomondagi nuktaga karab olingan urtacha
sanokdan kichik bulsa, burchak kiymatini chikarish uchun ung tomondagi sanokka 360 kushiladi
va xisoblab chikarilgan burchak jurnalning 6-grafasiga yoziladi. Gorizontal burchaklarni
ulchashning bu usuli yarim priyom deryiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: