|
Hijriy shamsiy oy nomlari
forscha
|
afg‘oncha
|
o`zbekcha
|
oylar
|
فروردین
|
farvardin
|
حمل
|
hamal
|
qo‘y
|
21.03 – 20.04
|
اردیبهشت
|
o‘rdibehesht
|
ثور
|
savr
|
sigir
|
21.04 – 21.05
|
خرداد
|
xo‘rdod
|
جوزا
|
javzo
|
egizaklar
|
22.05 – 21.06
|
تیر
|
tir
|
سرطان
|
saraton
|
qisqichbaqa
|
22.06 – 22.07
|
مرداد
|
mo‘rdod
|
اسد
|
asad
|
sher
|
23.07 – 22.08
|
شهریور
|
shahrivar
|
سنبله
|
so‘nbo‘la
|
boshoq
|
23.08 – 22.09
|
مهر
|
mehr
|
مزان
|
mezon
|
tarozi
|
23.09 – 22.10
|
آبان
|
obon
|
عقرب
|
aqrab
|
chayon
|
23.10 – 21.11
|
آذر
|
ozar
|
قوس
|
qavs
|
yoy
|
22.11 – 21.12
|
دی
|
dey
|
جدی
|
jadiy
|
echki
|
22.12 – 20.01
|
بهمن
|
bahman
|
دلو
|
dalv
|
qovg‘a
|
21.01 – 19.02
|
اسفند
|
esfand
|
حوت
|
hut
|
baliq
|
20.02 – 20.03
|
Savollar:
“Ahmad va Farah” matnini o’qing .
“Ahmad va Farah” matnini tarjima qiling.
Qo‘shma fe’llar qaday yasilidi?
“Ahmad va Farah” matnidagi fe’llar izohlang.
“Ahmad va Farah” matnidagi Eron oy nomlarini aytib bering.
17-amaliy mashg’ulot
لLOM,ص SOD VA ض ZOD HARFLARI
Reja:
lom harfining yozilishi va tlaffuzi.
sod harfining yozilishi va tilaffuzi.
zod harfining yozilishi va tilaffuzi.
Lom harfini alif, kof va gof harflari bilan ulanishi.
Tayanch so‘zlar:
Lom, sod, zod, harfiy birikmalar, lo,ko, go, kl, gl, klo, glo, arab tiliga xos tovushlar.
"Lom" harfiso‘zboshidavaso‘zo‘rtasidaalifharfigao‘xshash, lekino‘zidankeyingiharfbilanulanibyoziladi."Lom" harfiningalohidashakliikkiunsurdaniboratdir. Satr ustida yoziladigan qismi "alif"ga , satr ostiga yoziladigan qismi esa "nun " harfiga o‘xshaydi.
Lom harfining yozilishi
so‘z boshi
|
alohida
|
talaffuzi
|
ﻠ
|
ل
|
l
| ل Lom harfi ا alif, ک kof, گ gof harflari bilan yozilganda ma’lum o‘zgarishlarga uchraydi.
ﻟ+ا= لا l+ o =lo کلا= ﺎ+ ﻠ + ﻜ k+ l + o = klo
کل =ل +ﮐ k+ l =kl گلا =ﺎ+ ﻠ +ﮔ g + l + o = glo
گل = ﻞﮔ+ g + l = gl
Arab alifbositartibidagikof, gof, lomharflaridanso‘ngalifyozilsa, buharflaro‘zarobog‘lanib, o‘zigaxosbo‘lganqo‘shaloqharfiyqo‘shilmalarhosilbo‘ladi. Bundayholligaturalardebataladi. Xattotliksan’atidakofvagofningalifbilanqo‘shilibyozilganshaklikofalifdebataladivaularmanabushakldayoziladi: کا گا
kof, gof harflari alif va lom harflari bilan bog‘langanda, o‘zgacha shakl kasb etadi:
کا کا گا گا کل گل کلام گیلاس گلام
Ko‘rib turganimizdek, gof, kof harflari lom va alif harflariga qo‘shilganda, uchta harf birikmasi hosil bo‘ladi.
Lomharfitasviriyyozuvdagilamd – hassa, asobelgisiasosidayaratilgan. Kirillyozuvidagi „ Л„ harfiga, yunonchalyamdahamshushaklasoshosilbo‘lgan.
ص sod harflari
Arab tilida maxsus talaffuzni talab qiluvchi harflar bor. Bunday harflardan uchtasi bilan tanishgan edik. Ular zol, se va hoyi hutti harflaridir. Mazkur harflar qatoridan yana sod, zod, to, zo emfatik undosh tovushlari hamda ayn bo‘g‘iz tovushi ham joy oladi. Husnixat san’atida kotiblar bu harflarga «yot (begona) harflar» deb nom berganlar. Mazkur harflarning bunday atalishiga sabab yuqorida ta’kidlab o‘tganimizdek, ularning talaffuzida mushkullik, ya’ni talaffuzimiz uchun mos kelmasligidir. Buharflarni to‘g‘ri talaffuz qilish ko‘nikmalarini hosil qilish uchun uzoq fursat maxsus mashq qilish kerak bo‘ladi. Bu harflarning soni sakkizta bo‘lib, ular:
ayn, zo, to, zod, sod, hoyi hutti, se, zol
ذثحصضطظع
Mazkur harflarning uchtasi, ya’ni zol, se, hoyi hutti (ﺫﺡ ث) harflari o‘tilgan darslar orqali bizga tanish. Navbatdagi tanishishimiz lozim bo‘lgan yot harflardan biri sod harfidir. Sod harfi qattiq «s» tovushini ifodalaydi. Shuning uchun uning tagiga chiziqcha qo‘yamiz (s). Bu tovush o‘zbek tilida mavjud emas. Sod harfi til orqa undosh tovushi bo‘lib, tilning orqa tomonining yumshoq tanglayga tekkizgan holda til uchini yuqori old tishlarga yaqinlashtirib, og‘iz bo‘shlig‘ini havo bilan to‘ldirib butun og‘iz bo‘shlig‘i ishtirokida talaffuz qilinadi. Sod harfi ikki unsurdan iborat bo‘lib, birinchi unsuri satr chizig‘i ustida, ikkinchi unsur satr chizig‘idan pastga tushirib yoziladi. Ikki xil yozilish shakliga ega. Uning qo’shilid keladigan shakllari satr chizig‘i ustida, alohida kelgan shakllarining ikkinchi unsuri esa yo‘l chizig‘idan pastga tushirib yoziladi. Har ikki tarafdan keladigan harflarga ulanadi. Sabr, Sobir, sayyod, savob, fasl kabi so‘zlarning yozilishida ishtirok etadi.
ص ﺼ صصص
ضzodharflari
Zodharfitanglayoldidaaytiladigan, shovqinli, jarangli, portlovchi «z» tovushibo‘lib, unitalaffuzqilishuchuntilorqasiniyumshoqtanglayigataqashkerak. Bundaytovusho‘zbektilidayo‘q. Zodningyozilishusulixuddisodharfisingaribo‘lib, ustidagibirginanuqtasibilanfarqlanadi. Shuninguchununingtagigachiziqchaqo‘yamiz (z).
Sodtovushi "s" harfinizodtovushi "z’’ harfiniifodalaydi. Buharflarniyozilishiikkiunsurdaniboratbo‘lib, satrdayoziladigan ﺼvasatrdanpastdayoziladiganنnungao‘xshashshaklgaega.Bu harfning so‘z boshidagi va so‘z o‘rtasidagi ko‘rinishini yozishda aylana shaklidan so‘ng bir tish yozish kerak.
Qo‘sh. Hol.
|
alohida.
|
talaffuzi
|
ﺼ
|
ص
|
s
|
ﻀ
|
ض
|
z
|
Sod, zod harflari yozuvda faqat bir nuqtasidan farqlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
