Termiz davlat universiteti texnika fakulteti

 
 

---

10 
 
KIRISH 
 
 
 
O’zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan so’ng iqtisodiy o’zgarishlar 
bosqichma-bosqich  amalga  oshirila  boshlandi.    O’zbekistonda  avtomobil  ishlab 
chiqarish  sanoati  yo’lga  qo’yildi.  Mamlakatimiz  avtomobil  ishlab  chiqaruvchi  26 
davlatlar orasida o’zining muxim o’rnini egalladi.   Prezidentimiz tashabbusi bilan yo’l 
qurilish  sohasi  jadallashtirildi.  Respublika  avtomobil  yo’llarini  2006-2012  yillarda 
rivojlantirish dasturi ishlab chiqildi.  
  
I.  Karimov  2009    yilning    asosiy      yakunlari      va  2010  yilda  O’zbekistonni 
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning  eng muxim ustivor yo’nalishlariga bag’ishlangan 
Vazirlar  Mahkamasining  majlisidagi  ma’ruzasida  “Avtomobil-yo’l  kompleksini 
rivojlantirishdan  kelib  chiqadigan  asosiy  maqsad  -Evropa-Osiyo  yo’nalishidagi 
transport oqimining ma’lum qismini mamlakatimizdagi tranzit yo’nalishlarga burish va 
tranzit xizmati hajmini oshirish”  ko’rsatib o’tilgan.  Xozirgi kunlarda  Qo’ng’irot  – 
Buxoro  –  Samarqand  –  Toshkent  –  Andijon  yo’nalishi  bo’yicha  4  qatorli  xalqaro 
avtomobil yo’li - “O’zbekiston milliy avtomagistrali” qurilishi jadal suratlar bilan olib 
borilmoqda
.[
1
]
 
  
Keyingi  yillarda  avtomobillashtirish    ko’rsatkichi  ortib  borishi  natijasida  
Respublika  avtomobil  yo’llarida  harakat  miqdori  yildan-yilga  ortishiga  olib  keldi. 
Hozirgi va istiqboldagi asosiy iqtisodiy-ijtimoiy masalalardan  biri avtomobil yo’llarida 
harakat  xavfsizligini  ta’minlashdan  iborat.    Bunda  asosiy  ishlar      yo’l-trans’ort 
hodisalarini, ularda halok bo’luvchilarni va tan jarohati oluvchilar sonini, ko’riladigan 
iqtisodiy zararlarni kamaytirishga qaratilishi zarur. 
Yuqorida, harakat xavfsizligini ta’minlashda inson omili muxim ahamiyatga ega 
ekanligi,  ko’’gina yo’l-transport xodisalari(YTH) haydovchining yoki piyodaning aybi  
natijasida  sodir  etilayotganligi  takidlangan  edi.  Statistika  ma’lumotlariga  ko’ra 
ko’’gina, shu jumladan rivojlangan davlatlarda   YTHlari asosan harakat ishtirokchilari 
tomonidan  sodir  etilayotganligi  keltiriladi.  Oxirgi  10-15  yilda  O’zbekistonda  sodir 
etilayotgan YTHining 80 % dan ko`prog’i haydovchilar va Piyodalarning aybi  bilan 
sodir  etilmoqda.  Kuzatuvlar  YTHlarining  salmoqli  qismi  haydovchilar  va  piyodalar 
Yo’l harakati qoidalariga rioya qilmaganlarida vujudga kelayotganligini ko’rsatmoqda. 
Dunyoning  200  ga  yaqin  mamlakatlarida  1968  yildagi  Vena  halqaro 
shartnomasiga asoslangan Yo’l harakati qoidalari qabul qilingan.  
Tarixda  birinchi  Yo’l  harakati  qoidalari  Frantsiyada  1893  yil  13  avgustda  qabul 
qilingan. Birinchi to’rtta yo’l belgilari  1909 yilda ‘arijda avtomobil harakati bo’yicha 
o’tkazilgan shartnoma bo’yicha qabul qilingan. 

---

11 
 
Birinchi elektr svetoforlari  1914 y. AQSHda ‘aydo bo’ldi. Datlabki svetoforlar  faqat 
qizil va yashil signallardan iborat bo’lgan. 1918 y.. svetoforlar yevro’a mamlakatlari 
ko’chalarida  o’rnatila boshlandi.  
   
1931 y.  Jenevada yo’l harakati bo’yicha o’tkazilgan konferentsiyada yo’llarda 
yagona signallarni qo’llash to’g’risidagi shartnoma qabul qilindi.  
  
1949 y. Jenevada yo’l harakati bo’yicha o’tkazilgan  xalqoro konferen-tsiyada 
“Yo’l  harakati  to’g’risida”  shartnoma  qabul  qilindi.  Yo’l  belgilari  va  signallar 
to’g’risidagi bayonnoma imzolandi. Sobiq SSSR bu shartnomaga  1959 y. qo’shildi. 
  
1968 y. Vena konferentsiyasida  “Yo’l harakati” va “Yo’l belgilari va signallar” 
to’g’risidagi  Konventsiyalar  qabul  qilindi.      1971  y.  Jeneva  Yevro’a  kengashida  bu 
Konventsiyalarga qo’shimchalar kiritildi. 
Cobiq  SSSRda  shaharlarda,  aholi  yashaydigan  punktlarda  va  yo’llarda  hara-
katlanish  yagona Qoidalari qoidalari 1961 y. qabul qilindi. 1965 y. bu Qoidalar qayta 
tasdiqlandi. 1973 y. 1 yanvardan Vena Konventsiyasiga  va Jeneva kengashi tomonidan 
kiritilgan  qo’shimchalarga    asoslangan  Yo’l  harakati  qoidalari  qabul  qilindi.  Yangi 
redaktsiyadagi Yo’l harakati qoidalari 1980 y., 1987 y. qabul qilindi. 
O’zbekiston mustaqilligi davrida yo’l harakati qoidalarini rivojlantirish bo’yicha ishlar 
davom etdirilmoqda. O’zbekistonning birinchi yo’l harakati qoidalari  1994 y. qabul 
qilindi. 2001 y  mart oyidan kiritilgan yo’l harakati qoidalari xozirgi kungacha amalda 
ishlamoqda.