Termiz davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

2.3 GEN MUHANDISLIGI, GENETIK O’ZGARTIRILGAN 
ORGANIZMLAR VA ULARDAN OLINGAN MAHSULOTLAR USTIDAN 
DAVLAT NAZORATI VA BOSHQARUVI 
Rivojlangan gen-muhandislik infratuzilmasiga ega bo’lgan barcha 
mamalakatlarda hozirgi vaqtda o’zining zamonaviy biotexnologiya va 
biomuhandislik bo’yicha amalga oshiruvchi ishlarni huquq va me’yorini belgilab 
beruvchi qonunlari va boshqa davlat hujjatlari qabul qilingan. Bunday hujjatarni 
tayyorlashda ko’pchilik mamalakatlarda BMT, FAO va boshqa xalqaro birlashmalar 
tomonidan tayyorlangan xalqaro talablar asos qilib olingan. Shuning uchun ham, 
bunday qonun va qonun ostidagi hujjatlar har-xil mamlakatlarda qabul 
qilinganligiga qaramasdan, bir-birlariga juda o’xshab ketadi.AQShda genetik 
o’zgartirilgan organizmlar bo’yicha biologik xavfsizlikni nazorat qilishda davlat 
boshqaruvi. 
AQSh biotexnologiya, xususan, biomuhandislik bo’yicha yetakchi o’rinda 
turadi. Eng avvalo bunday holat gen muhandisligi, biomuhandislik borasidagi ilmiy 
hamda ilmiy ishlab chidarish ishlarini Davlat tomonidan kuchli muhofazasida 
ekanligi bilan tushuntiriladi. Bundan tashqari, bu mamlakatda gen modifikatsiya 
qilingan organizmlardan ishlab chidarishda foydalanish bo’yicha kongress 
qonunlari va prezident farmon va farmoyishlari qabul qilingan. AQShda ekiladigan 
soyaning yarmi, makkajo’xorining1/4 qismini transgen o’simliklar tashkil etadi. 
AQSh genetik modifikatsiya qilingan mahsulot ishlab chiqarish bo’yicha birinchi 
o’rinda turadi.AQShning gen modifikatsiya qilingan organizmlarni yaratish va 
ulardan foydalanishni Davlat tomonidan nazorat qilish tizimi boshqa 
mamlakatlardan (masalan, Rossiyadan) tubdan farq qilmasada o’ziga xos bo’lgan 
tomonlari bor.Shuni xam aytib utish lozimki, AQSh fermerlari gibridlarni ekish, 
ulardan hxosil olish, urug’larini yoki ulardan ishlab chiqariladigan maxsulotlarni 
sotish bo’yicha hech qanday muammoga duchor bo’lmaydilar. Gibridlardan 
foydalangan fermerlar gerbitsid va pestatsidlarga ketadigan xarajatlar xisobidan juda 
katta foyda topadilar. 

---

13 
AQShda genetik modifikatsiya qilingan va gibridlardan olinadigan oziqa 
maxsulotlarini maxsus belgilar bilan belgilab qo’yish bo’yicha qarorlar qabul 
qilinmagan. Xaridorlarning xoxish istaklaridan kelib chiqqan xolda, belgilarni 
xoxlagan vaqtda, xoxlagan sotuv tarmoklarida qo’yish mumkin. AQShda 
biotexnologiya buyicha maxsus targ’ibot markazi tashkil etilgan va faoliyat 
ko’rsatib kelmoqda. Bu markazning asosiy vazifasi eng yangi axborot tazimidan 
foydalanib, biotexnologiya va biomuxandislik bo’yicha axborotlarni izlash, yig’ish 
va saqlashdan iboratdir. 
AQShda biotexnologiyani rivojlantirish bo’yicha Milliy qo’mita va genetik 
modifikatsiya qilingan organizmlar va ulardan olingan maxsulotlarni baxolash 
b’yicha ekspert kengashi ham faoliyat ko’rsatib kelmoqda. Shuningdek, AQSh 
hukumatida biotexnologiya muammolari va yutuqlarini muxokama qilish, bu soxaga 
yordam ko’rsatishda Milliy strategiya ishlab-chiquvchi maxsus komissiya faoliyat 
ko’rsatadi. 
Bu komissiyaning a’zolari qilib, qishlok xo’jaligi, savdo-sotiq, mudofaa, 
energetika vazirlari, shuningdek, ozix-ovqat maxsulotlari va dori-darmonlar 
komiteti raislari, ekologiya agentligi rahbari, milliy- ilmiy fond direktori, qator ilmiy 
tekshirish institut direktorlari