Termiz davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

O'simliklar va hayvonlarda. gen injenerligi

O'simlik hujayralariga genlar turli usul bilan kiritiladi: ikki pallali o'simliklar uchun tabiiy vektor, ya'ni agrobakteriyalar plaz-midasidan foydalaniladi; bir pallali o'simliklar uchun ham ushbu usuldan foydalaniladi, lekin bu usul biroz qiyinchiliklar tug'diradi.

Agrobakteriyalarga nisbatan chidamli bo'lgan o'simliklarda esa genlar bevosita fizik yo'l bilan kiritiladi. Bular mikrozarrachalar bilan «hujum» qilish yoki ballastik metod; elektroporatsiya, polieti-lenglikol bilan ishlov berish; DNKni liposoma tarkibiga o'tkazish va boshqalar.

Eng qulay metod mikrozarrachalar bilan «hujum» qilish metodi hisoblanadi. Yuqori tezlikda zarrachalar yadroga bcvosita kirib. transformatsiya samaradorligini oshiradi. Shu usul bilan DN Kga ega bo'lgan hujayraning boshqa organellalari — xloroplastlar va mitoxondriyalarai ham transformatsiyalash mumkin.

Oxirgi vaqtlarda kombinatsiyalangan transformatsiya metodi — agrohstik metod ham yaratilib, amalda qo'llamlmoqda. Bunda begona DNKto'qimagabiror-birfizikyo'l, masalan, ballistik yo'l bilan kiritiladi. Kiritilayotgan DNK da t-DNK vektor va marker geni, hamda virulentlikning agrobakterial geni bo'lishi kerak. O'simlik hujayrasida virulentlik genining vaqtinchalik ekspressiyasi oqsillar sinteziga olib keladi. Bu oqsillar plazmidadan t-DNKni to'g'ri kesib, uni agrobakterial transformatsiyadagi singari xo'jayin genomiga joylashtiradi. So'ng in vitro da tarkibida hujayralarning ko'payishi uchun zarur bo'lgan fitogormonli oziqa muhitiga ekiladi. Oziqa muhitida, odatda, transgen o'simliklar chidamlilikka erishishi uchun selektiv marker bo'lishi kerak.

Regeneratsiya ko'proq kallus bosqichidan so'ng ro'y beradi. So'ngra muhit to'g'ri lanlay olinsa, organogenez boshlanadi. Unib chiqqan kurtaklar ildiz berishi uchun boshqa muhitga o'tkaziladi.