Termiz davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti tuproqshunoslik ta’lim yo’nalishi 4-bosqich talabasi esanov ashurbekning o'zbekiston tuproqlari va evolyutsiyasi fanidan bo’z tuproqlar

TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI TABIIY FANLAR FAKULTETI TUPROQSHUNOSLIK TA’LIM YO’NALISHI 4-BOSQICH TALABASI ESANOV ASHURBEKNING O'ZBEKISTON TUPROQLARI VA EVOLYUTSIYASI FANIDAN BO’Z TUPROQLAR .BO’Z TUPROQ TIPCHALARI VA ULARNING XUSUSIYATLARI ,QISHLOQ XO’JALIGIDA FOYDALANISH MAVZUSIDAN TAYYORLAGAN MA'RUZASI
Bo`z tuproqlarini dastlab A.Middendorf (1882) va N.Teyx (1881) o`rgandilar. Bu tuproqlarni N.A.Dimo "och tuproq", S.S.Neustruyev "bo`z tuproqlar" deb atashni taklif qildilar. A.N.Rozanov keyinchalik ko`p yillik izlanishlar samarasi o`laroq "O`rta Osiyo bo`z tuproqlari" kitobini yozdi (1951).
Bo`z tuproqlar tog`larning balandligi 250-400 metr dan 1400 metrgacha, janubda 1500-1600 metr absolyut balandliklarni ishg`ol qiladi. Biologik va iqlimiy sharoitlarning ifodalanishiga ko`ra bu tuproqlarning yuqori chegarasi hamma joyda har xil balandliklardanlardan o`tadi.
Keyingi yillarda toshkentlik tuproqshunoslar N.V.Kimberg, B.V.Gorbunov, A.Z.Genusovlar tomonidan olib borilgan tekshirishlar natijasida bo`z tuproqlar cho`llarning biologik va iqlimiy sharoitlari orasida muhim farqlar borligi va bu farqlar bir-biridan ajralib turadigan tuproqlar paydo bo`lganligi aniqladi.
Bo‘z tuproqlar 5 (besh) ta tipchadan iborat
1) Och tusli tuproqlar
2) Tipik tusli tuproqlar
3) To'q tusli tuproqlar
4) Taqirsimon bo‘z tuproqlar
5) O'tloqi bo‘z tuproqlar
OCH TUSLI BO’Z TUPROQLAR
Och tusli bo`z tuproqlar cho`l zonasi bilan vertikal poyasning kontakt zonasida absolyut yuksakligi 300 metrdan 600 metrgacha bo`lgan yuksakliklarda - Qoratov etaklari, Mirzacho`l, Farg`ona vodiysining adirlarida va Zarafshon, Surxondaryo va Vaxsh vodiylarining yuqori terrasalarida, Kopetdog` etagida, Korabel va Badxiz yuksakliklarida tarqalgan.Gumus miqdori 0,7-1,2% ayrim joylarda 1,5%ni tashkil etadi.Gumus qatlam qalinligi 60sm ni tashkil etadi.Sizot suvlari 5 metrdan chuqurda joylashgan. Konus yoyilmalari va tog`oldi qiyaliklari turli shag`allar va mayin jinslar aralashmasidan iborat bo`lib, jinslarning tarkibi quyiga tomon og`irlashib boradi. Adirlarda esa to`rtlamchi davrining Mirzacho`l va Toshkent yaruslariga mansub bo`lgan lyosslar va lyossimon jinslar ustida hosil bo`lgan.