Termiz Davlat universiteti Tabiiy fanlar fakulteti 1-kurs magistranti raupova gulchehrani ng biostatistika fanidan tayyorlagan taqdimoti

Tartibli o’zgaruvchilarni qo’llashda jadvalning ahamiyati

• Statistik jadvallar deb o’rganilayotgan hodisa va voqealar to’g’risidagi ma’lumotlarni tartibli, ko’rgazmali ifodalashga aytiladi. Tashqi ko’rinishidan statistik jadval gorizontal va vertikal chiziqlarning kesishmasidan iborat bo’lgan tuzilmada ifodalanadi. Gorizontal chiziqlar qatorlar, vertikal – ustunlar deyiladi.
• Statistik jadvallar o’z egasi va kesimiga ega bo’lishadi. Jadvalda gap nima ustida borayotgan bo’lsa, o’sha hodisa jadvalning egasi deyiladi. Egani tavsiflovchi ko’rsatkichlar esa jadvalning kesimi deyiladi. Odatda ega jadvalning chap tomonida, ya’ni yotiq qatorlarda, kesim esa jadvalning o’ng tomonida, ya’ni ustunlarda joylashtiriladi. Tekshirish maqsadi va mavjud ma’lumotlarning xarakteriga qarab buning teskarisi ham bo’lishi mumkin, ya’ni ega o’ng tomonda, kesim esa chap tomonda joylashtiriladi.

-Ordinal o'zgaruvchi

• -Ordinal o'zgaruvchi
• Ushbu o'zgaruvchilar asosan sifatli, chunki ular matematik operatsiyalarni bajarishga imkon bermaydi; ammo tartibli o'zgaruvchilar ularning qiymatlarida ma'lum bir ierarxik munosabatlarni o'rnatishga imkon beradi.
• Misol
• Nominal o'zgaruvchiga misol sifatida odamning ma'lumot darajasi yoki iqtisodiy holati keltirilgan. Yana bir misol, akademik ko'rsatkichlarni quyidagi sifatlar bo'yicha reytingi bo'lishi mumkin: a'lo, yaxshi yoki yomon.
• Ushbu turdagi o'zgaruvchilar sub'ektlarni, hodisalarni yoki hodisalarni ierarxik tarzda, o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda tasniflash uchun ishlatiladi.

Tartibli o’zgaruvchilarni qo’llashda grafiklarning ahamiyati

• Statistik grafiklar – bu raqamli miqdorlar va ularning nisbatini nuqta, chiziq, figura va boshqa geometrik shaklda shartli tasvirlanishidir
• Statistik grafiklarni tuzishda va ifodalashda quyidagi talablarga rioya qilish lozim. Statistik ko’rsatkichlarning mohiyatini, makon va zamonda o’zgarishini, shuningdek boshqa belgilarini e’tiborga olgan holda ko’ra bilish, tasavvur qilish, tushunish, mavjud qonuniyatlarni aniqlash qulay bo’lgan grafiklar yasalishi lozim. Yuqoridagi talablarni bajarish uchun grafik tasvirda quyidagi asosiy elementlar qatnashadi: grafik obraz; grafik maydon; grafik maydon o’lchov birliklari; masshtab; shkala; grafik talqin.