Termiz davlat universiteti sport faoliyati va boshqaruv fakulteti

II.2 Basketbol oʻynida hujum va himoya taktikasi
Hujum taktikasi -Toʻpni egallagan jamoa hujum qiluvchi jamoa boʻlib hisoblanadi. Hujum qilish jamoaning oʻyindagi asosiy vazifasidir. Hujum harakatlari yordamida jamoa tashabbuskorlikni qoʻlga kiritadi va raqibni oʻziga boʻlgan taktik reja qabul qiishga majbur qiladi. Hujum qiluvchi jamoaning bosh maqsadi raqib savatiga toʻp tashlashdir. 30 soniya ichida bunga erishish uchun uyushtirilgan ilgaridan oʻylab qoʻyilgan va toʻpni raqib shchitiga yaqinlashtirishga moʻljallangan yaxshi tayyorlangan yoʻllardan, hujumni bevosita oʻtkazish va shchitdan qaytgan toʻp uchun kurash imkoniyatini taminlash uchun, shu yakunlovchi kurash uchun qulay sharoitlar tuzishdan foydalanish kerak. Hujum taktikasi, jamoani aniq raqibga qarshi va musobaqaning har xil vaziyatlarida muntazam hujum olib borishning maqsadga muvo qroq tadbir, usul va formalarini tanlab olish va ulardan foydalanishga imkon beradi.
Hujum qilishning hamma harakatlari oʻzining xarakteriga qarab yakka (individual) va jamoali hujumga boʻlinadi. Taktika tasni ga muvo q harakatlar guruhli va jamoaliga boʻlinadi.
Himoya taktikasi
Yaxshi tashkil etilgan himoya nafaqat hujum tufayli erishilgan muvaffaqiyatni mustahkamlaydi, balki jamoaning keyingi harakatlari xarakteriga ham taʻsir qiladi. Ishonchli himoyaga ega boʻlgan jamoa oʻyinni keskinlashtira borishga, oʻrtacha va oils masofalardan savatga toʻp otishni dadillik bilan qoʻllashga qurmaydi hamda shchitdan qaytgan toʻp uchun astoydil kurashadi.
Himoyalanuvchi jamoaning harakatlari hujum qiluvchi jamoaning harakatlariga javob boʻlib, raqib taktikasining xususiyatlariga qarab tashkil etiladi.
Himoyalanayotgan jamoa oldida toʻrtta asosiy vazifa turadi:

1. 
   raqib savatga aniq, toʻsiqsiz toʻp tashlashiga yoʻl qoʻymaslik;
   
2. 
   raqibdan toʻpni olib qoʻyish va qarshi hujum uchun sharoityaratish;
   
3. 
   raqibning baʻzi bir aloqalarini va oʻyin liniyalari orasidagi aloqa va oʻyinchilar oʻzaro harakatlarini buzib, hujum qilish uchun tayyorlov operasiyalarini oʻtkazishga qarshilik koʻrsatish;
   
4. 
   raqibni tez qarshi hujumga oʻtishga yoʻl qoʻymaslik.
   

Yaxshi tashkil etilgan himoya nafaqat hujum tufayli erishilgan muvaaqiyatni mustahkamlaydi, balki jamoaning keyingi harakatlari xarakteriga ham taʻsir qiladi. Ishonchli himoyaga ega boʻlgan jamoa oʻyinni keskinlashtira borishga, oʻrtacha va oils masofalardan savatga toʻp otishni dadillik bilan qoʻllashga qurmaydi hamda shchitdan qaytgan toʻp uchun astoydil kurashadi.
Himoyalanuvchi jamoaning harakatlari hujum qiluvchi jamoaning harakatlariga javob boʻlib, raqib taktikasining xususiyatlariga qarab tashkil etiladi.
Himoyalanayotgan jamoa oldida toʻrtta asosiy vazifa turadi:
1) raqib savatga aniq, toʻsiqsiz toʻp tashlashiga yoʻl qoʻymaslik;
2) raqibdan toʻpni olib qoʻyish va qarshi hujum uchun sharoit yaratish;
3) raqibning baʻzi bir aloqalarini va oʻyin liniyalari orasidagi aloqa va oʻyinchilar oʻzaro harakatlarini buzib, hujum qilish uchun tayyorlov operasiyalarini oʻtkazishga qarshilik koʻrsatish;
4) raqibni tez qarshi hujumga oʻtishga yoʻl qoʻymaslik
Toʻpli yoki toʻpsiz hujumchiga qarshi harakatlar turlicha, garchand, ikkala holda ham raqibning kuzatish va u bilan faol kurashish kerak.
Toʻpsiz hujumchiga qarshi harakatlar. Toʻpsiz hujumchini taʻqib qilganda, himoyachi:
a) hujumchiga savatga hujum qilish uchun qulay pozisiyaga chiqib ishga yoki shu pozisiyada toʻpni qabul qilib olishga yoʻl qoʻymaslik;
b) raqib hujumchisi yoki lideriga yoʻnaltirilgan toʻpni olib qoʻyish;
v) raqibning oʻzaro harakat qilish uchun siljishlarga, ayniqsa maydonning oʻrtasidan shchit tomonga keskin qoʻyiladigan blokirovkaga eʻtibor bergan holda qarshilik koʻrsatish kerak.
Himoyachi oʻzi taʻqib qilayotgan hujumchilar va oʻzining savati ostida shunday joylashishi kerakki, bunda u hujumchini ham, toʻpni ham koʻrishi lozim. Himoyachining hujumchiga nisbatan holati va ular orasidagi masofa har qanday aniq vaziyatga raqibning tezligi, boʻyi va ogʻirligi hisobga olingan holda aniqlanishi kerak. Raqibning markaziy oʻyinchisini taʻqib qilayotgan himoyachi, u bilan qulay pozisiya va toʻpni olish uchun kurashishi kerak. Markaziy oʻyinchiga toʻpni shchitdan uzoqlashib, u qoʻshimcha harakat qilgan holdagina toʻpni egallashiga yoʻl qoʻyish mumkin. Agar u shchitning yaqinida boʻlsa, himoyachi uning oldida toʻpni uzatishiga halaqit berish uchun turadi.
Toʻpli hujumchiga qarshi harakatlar. Toʻpli hujumchiga qarshi kurashda himoyachi:
a) raqibga toʻpni savatga aniq otishda yoʻl qoʻymaslik;
b) raqibning shchit tomonga oʻtishiga (ayniqsa kuchli, odatda, oʻng tomondan);
v) toʻpni xav i yoʻnalishda uzatilishiga (ayniqsa, jamoa lideri yoki markaziy oʻyinchisiga, aniq otuvchi (snayperga) merganga halaqit berish);
g) toʻpni egallab olishga yoʻl qoʻymaslik;
d) raqibning oldindan tayyorlangan oʻzaro harakatlanishiga yoki kombinatsiyalariga oʻtkazish uchun qilayotgan harakatlarga halaqit berishishga erishish uchun harakat qilishi kerak.
Oʻzining raqibini taʻqib qilayotgan vaqtda maydondagi umumiy vaziyatni ham kuzatib turishi shart. Bu esa oʻzgarib borayotgan holatni oʻz vaqtida baholash va oʻz sheriklari bilan muva aqiyatli oʻzaro harakat qilish imkonini beradi.