Termiz davlat universiteti sport boshqaruvi kafedrasi jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi

Sport mashg‘uloti davrlarining hususiyatlari. Mashg‘ulot davrlari hususiyatlarini ko‘rsatish har bir davrda mashg‘ulot jarayonining mazmuni va struktursani xarakterlab beruvchi o‘ziga xos belgilarni ko‘rsatish va shu bilan birga bir davrdan ikkinchi davrga o‘tilishi munosabati bilan bu belgilar qanday o‘zgarishini kuzatib borish demakdir. Shuni unutmaslik kerakki, davrlash asosan sportchini tayyorlashning amaliy bo‘limlariga taaluqlidir. Sportchining ongini va xulqini umuman tarbiyalash singari bo‘limlarning esa, o‘z taraqqiyot mantiqi bo‘lib, ular mashg‘ulot davrlariga qismangina bog‘liqdir.

Fundamental davri. Fundamental davrida, yuqorida aytganimizdek sport formasiga kirish uchun kerakli sharoit yaratilishi va rivojlantirilishi hamda sport formasi bevosita paydo bo‘lishi ta’minlanishi lozim. Shunga binoan bu davr ikki asosiy bosqichga bo‘linadi. Ularning birinchisi, odatda ko‘proq davom etadigan bosqichdir. Fendamental davrining birinchi (umumiy tayyorgarlik) bosqichi

Mashg‘ulotning yo‘nalishi. Birinchi bosqichda sport formasining mustahkam poydevorini yaratish krak. Bu vazifa sportchi tayyorgarligining asosiy bo‘limlariga muvofiq quyidagicha aniq hal etiladi.
Jismoniy tayyorgarlikda birinchi darajali vazifa organ-izmning barcha jismoniy xislatlarini har tomonlama rivoj-lantirish yo‘li bilan uning funksional imkoniyatlari umumiy darajasini ancha yuksaltirishdan iborat. Mazkur bosqichdagi jismoniy tayyorgarlik ixtisosni chuqurlashtirishdan ham ko‘ra ko‘proq tanlangan sport turida progressga bevosita yoki bilvosita sabab bo‘luvchi funksional imkoniyatlarni yanada kengaytirishga qaratilgandir. Buning sababi shundaki, sport formasi kelajakda qay darajada bo‘lishi avvalo jismoniy tayyor ekanlikning dastlabki darajasiga, shuningdek, umumiy jismoniy tayyorgarlik maxsus tayyorgarlikka nisbatan asos soluvchi rol o‘ynashiga bog‘liq. Birinchi bosqichda sportchining jismoniy kamol topishidagi turli yo‘nalishlarning o‘zaro aloqadorligidan foydalanish uchun ancha qulay imkoniyatlar mavjud. Jismoniy sifatlarning «bevosita va bilvosita o‘tishi» dan keng foyda-lanish jismoniy tayyorgarlikning bu bosqichdagi asosiy mexa-nizmi bo‘lib xizmat qiladi.
Sport texnik - taktik tayyorgarlikda birinchi bosqichdagi xarakterli vazifalar quyidagilardan iborat: sport faoliyatining nazariy asosini tashkil etuvchi bilimlar olish va ularni mustahkamlash; tanlangan sport turida kamolatga erishishuchun qulay sharoit yaratuvchi xarakat mahorati va malakalari fondini kengaytirish; tanlangan sport texnikasi va taktikasi (asosan, xususiy va bir-biriga o‘tuvchi) tarkibiga kiruvchi mahorat va malakalarni shakllantirish yohud qayta tarbiyalash va takomil-lashtirish.
Mazkur vazifalar tanlangan sport turida texnik - taktik jihatdan kamolotga erishish birinchi galda umumiy jismoniy ma’lumotga, bilim, malaka va mahoratini tizimli ravishda boyitib borishga bog‘liq ekanlgidan kelib chiqadi. Shuningdek, harakat ko‘nikmalarining ijobiylaridan foydalanish va «salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi» larini yengib o‘tish yo‘li bilan tanlangan sport turidagi xususiy va «mayda» malakalardan yaxlit formalarga o‘ta borish ham qonuniy bir holdir. Ma’naviy - irodaviy tayyorgar-likda katta hajmdagi tayyorgarlik ishlariga intilishni shakllan-tirish, sportchiga hos mehnatsevarlikni tarbiyalash, sport faoliya-tidagi muvaffaqiyatni ta’minlovchi irodaviy imkoniyatlar umu-miy darajasini yuksaltirish birinchi bosqichda alohida ahamiyat kasb etadi.